Problematyka władzy lokalnej jest z natury rzeczy bardzo szeroka i podejmowana przez przedstawicieli różnych dyscyplin naukowych. Każda z nich koncentruje się na nieco innym aspekcie funkcjonowania władzy lokalnej. W niniejszej monografii, mającej charakter przede wszystkim politologiczny, podjęto próbę odpowiedzi na dwa zasadnicze pytania badawcze:
1. Jakie społeczność wiejska miała polityczne i prawne możliwości udziału w wyłanianiu władz lokalnych oraz w zarządzaniu sprawami lokalnymi?
2. Jaką rolę w tym poszerzaniu (lub ograniczaniu) możliwości partycypacji odgrywały zmieniające się podziały terytorialne obszarów wiejskich?
Ze wstępu
Spis treści Wprowadzenie 7 Rozdział 1. Bilans otwarcia Polski niepodległej 11 1.1. Skutki zaborów i wojen 11 1.2. Głębokie zróżnicowanie 17 1.3. Warunki społeczne i gospodarcze 20 Rozdział 2. Okres międzywojenny (1918–1939) 25 2.1. W cieniu pozaborczej spuścizny (1918–1933) 25 2.2. Unifikacja i centralizacja wiejskiego samorządu (1933–1939) 34 Rozdział 3. Pod niemiecką i sowiecką okupacją (1939–1944/1945) 41 Rozdział 4. Polska Ludowa (1944–1990) 47 4.1. Budowa nowego systemu władzy lokalnej (1944–1954) 50 4.2. Gromadzkie rady narodowe (1954–1972) 58 4.3. W kierunku dalszej centralizacji. Gminy i sołectwa w latach 1972–1983 61 4.4. Samorząd terytorialny czy kolejna reforma rad narodowych (1983–1990)? 69 Rozdział 5. Trzecia Rzeczypospolita 73 5.1. Gminna (r)ewolucja w 1990 r. 75 5.2. Bezpośrednie wybory wójtów 86 5.3. Demokracja bezpośrednia na wsi 89 5.3.1. Uwarunkowania historyczne i społeczno-polityczne 89 5.3.2. Referenda gminne 92 5.3.3. Zebrania wiejskie w sołectwach 100 5.3.4. Inne formy demokracji bezpośredniej 103 5.4. Modernizacja i europeizacja wiejskich wspólnot samorządowych 106 Podsumowanie 113 Bibliografia 119 Wykaz aktów prawnych 119 Literatura 121 Indeks nazwisk 131