Rachunkowość i finanse podmiotów gospodarczych
W podręczniku omówiono podstawowe zagadnienia z zakresu bilansu majątkowego, przychodów finansowych i ponoszonych kosztów oraz uzyskiwanej nadwyżki finansowej, jak również zagadnienia związane z analizą i zarządzaniem finansami podmiotów gospodarczych. Bardzo istotna jest część podręcznika poświęcona rynkowi finansowemu oraz alternatywnym możliwościom alokacji posiadanych środków pieniężnych. W tej części omówione zostały zagadnienia związane z funkcjonowaniem Giełdy Papierów Wartościowych S.A. w Warszawie. Przedstawiona problematyka podręcznika jest zgodna z obowiązującym prawem bilansowym i podatkowym. Główny nacisk w podręczniku położony został na omówienie zasad rachunkowości i finansów, które w odróżnieniu od szczegółowych przepisów nie ulegają zmianie w dłuższym okresie. Podręcznik przeznaczony jest głównie dla studentów uczelni nieekonomicznych. Istotną dla studentów jest część praktyczna podręcznika, pozwalająca prześledzić procesy gospodarcze na przykładzie przedstawionych danych liczbowych. Wykorzystany może być również przez osoby zainteresowane dokształcaniem z zakresu prezentowanej w nim problematyki.
Wprowadzenie 12
Część pierwsza Rachunkowość podmiotów gospodarczych 14
1. Zarys historii rachunkowości oraz podstawy prawne jej prowadzenia w Polsce 14
1.1. Historia rachunkowości 14
1.2. Definicja rachunkowości 18
1.3. Współczesne regulacje prawne rachunkowości, polskie i międzynarodowe 23
2. Organizacja księgowości i jej prowadzenie 31
2.1. Dokumentacja księgowa 31
2.2. Dokumenty księgowe i ich klasyfikacja 31
2.3. Opracowanie dokumentów księgowych i ich kontrola 35
2.4. Zakres i zadania inwentaryzacji 36
2.5. Księgowość magazynowa, ilościowa 39
2.6. Ważniejsze terminy wykorzystywane w ewidencji księgowej 39
2.7. Pozaksięgowe formy ewidencji gospodarczej dla celów podatkowych 41
3. Zasady ewidencji księgowej 42
3.1. Bilans majątkowy, definicja oraz jego cechy 42
3.1.1. Aktywa przedsiębiorstwa 44
3.1.2. Pasywa przedsiębiorstwa (fundusze) i ich klasyfikacja 46
3.2. Rodzaje operacji gospodarczych i ich wpływ na bilans majątkowy 49
3.3. Konto księgowe i zasady jego funkcjonowania 50
3.3.1. Otwieranie i zamykanie kont księgowych 53
3.3.2. Rodzaje kont księgowych i ich funkcjonowanie 54
3.3.3. Metody pojedynczego i podwójnego zapisu księgowego 56
3.3.4. Korygowanie błędów księgowych 57
3.4. Plan kont księgowych 58
3.5. Zestawienie obrotów i sald 59
4. Aktywa przedsiębiorstwa 61
4.1. Aktywa trwałe i ich ewidencja 61
4.1.1. Wartości niematerialne i prawne 61
4.1.2. Środki trwałe 61
4.1.2.1. Księgowa wartość środków trwałych 61
4.1.2.2. Umorzenie a amortyzacja 62
4.1.2.3. Ewidencja środków trwałych 66
4.1.3. Środki trwałe w budowie 67
4.1.4. Inwestycje długoterminowe 67
4.1.5. Leasing 67
4.1.5.1. Leasing operacyjny 68
4.1.5.2. Leasing finansowy 68
4.1.5.3. Leasing pracowniczy 69
4.2. Aktywa obrotowe i ich ewidencja 69
4.2.1. Rzeczowy majątek obrotowy 70
4.2.1.1. Ewidencja materiałów 70
4.2.1.2. Ewidencja towarów 72
4.2.1.3. Ewidencja produkcji w toku 72
4.2.2. Rozrachunki 72
4.2.3. Krótkoterminowe aktywa finansowe 73
5. Klasyfikacja i ewidencja pasywów 76
5.1. Pochodzenie i struktura pasywów (kapitałów) 76
5.2. Wpływ struktury kapitałów na zyskowność przedsiębiorstwa 77
5.3. Związki między strukturą kapitałów a ryzykiem 78
6. Warianty i zasady ustalania wyniku finansowego 79
6.1. Części składowe wyniku finansowego 79
6.2. Wariant porównawczy wyniku finansowego przedsiębiorstwa 81
6.3. Wariant kalkulacyjny wyniku finansowego 82
7. Rachunkowość kapitału intelektualnego przedsiębiorstw i organizacji 85
7.1. Wprowadzenie 85
7.2. Charakterystyka kapitału intelektualnego oraz potrzeba jego księgowej ewidencji 86
7.3. Kapitał intelektualny a wartość firmy 88
8. Techniczne formy księgowości 91
8.1. Księgowo-tabelaryczna forma techniczna księgowości 91
8.2. Inne, tradycyjne formy techniczne księgowości 92
8.3. Skomputeryzowane formy techniczne księgowości 93
Część druga Finanse przedsiębiorstw 97
9. Finanse oraz działalność finansowa przedsiębiorstwa 97
9.1. Wprowadzenie 97
9.2. Zadania i zakres zarządzania finansami 99
9.3. Uwarunkowania i ograniczenia działalności finansowej przedsiębiorstwa 101
9.4. Dane liczbowe konieczne do podejmowania decyzji finansowych w przedsiębiorstwie 104
9.5. Rachunek ekonomiczny jako podstawa zarządzania finansami przedsiębiorstwa 104
10. Analiza finansowa przedsiębiorstw dla potrzeb zarządzania 106
10.1. Analiza ekonomiczna 106
10.2. Zysk operacyjny i marża brutto 108
10.3. Metody oceny rentowności przedsiębiorstwa 107
10.4. Ocena płynności finansowej 112
10.5. Wskaźniki obrotowości 113
11. Planowanie oraz zarządzanie operacyjne i strategiczne 115
11.1. Planowanie zasobów finansowych przedsiębiorstwa 115
11.2. Zarządzanie aktywami obrotowymi 117
11.3. Zarządzanie aktywami trwałymi oraz inwestycje 119
11.4. Ocena projektów inwestycyjnych 120
12. Wartość pieniądza w czasie 122
12.1. Wprowadzenie 122
12.2. Wartość bieżąca pieniądza 122
12.3. Wartość przyszła pieniądza 122
13. Rynek finansowy i jego funkcjonowanie 124
13.1. Rynek pieniężny 126
13.2. Rynek kapitałowy 130
Część trzecia Zagadnienia praktyczne, ćwiczenia 139
14. Zasady sporządzania bilansu zamknięcia 139
Ćwiczenie przykładowe 1. Sporządzenie bilansu zamknięcia 139
15. Rodzaje operacji gospodarczych i ich wpływ na bilans 143
Ćwiczenie przykładowe 2. Przesunięcie w aktywach bilansu majątkowego 143
Ćwiczenie przykładowe 3. Przesunięcie w pasywach bilansu majątkowego 145
Ćwiczenie przykładowe 4. Zwiększenie aktywów i pasywów 147
Ćwiczenie przykładowe 5. Zmniejszenie aktywów i pasywów przedsiębiorstwa 149
16. Konta księgowe 152
Ćwiczenie przykładowe 6. Obliczanie sald końcowych kont 152
Ćwiczenie przykładowe 7. Przeksięgowanie kont kosztów i przychodów oraz obliczenie wyniku finansowego 154
Ćwiczenie przykładowe 8. Korygowanie błędów księgowych 154
17. Księgowanie operacji gospodarczych dotyczących środków trwałych 157
17.1. Amortyzacja i umorzenie środków trwałych 157
Ćwiczenie przykładowe 9. Naliczanie amortyzacji liniowej i degresywnej 157
17.2. Zasady ewidencji zmian w środkach trwałych 158
Ćwiczenie przykładowe 10. Ewidencja zakupu środka trwałego 158
Ćwiczenie przykładowe 11. Przyjęcie środka trwałego w budowie do eksploatacji 159
Ćwiczenie przykładowe 12. Likwidacja i sprzedaż likwidowanego środka trwałego 160
18. Ewidencja środków pieniężnych i rozrachunków 162
18.1. Środki pieniężne 162
Ćwiczenie przykładowe 13. Ewidencja środków pieniężnych 162
18.2. Rozrachunki z kontrahentami 163
Ćwiczenie przykładowe 14. Ewidencja rozrachunków z kontrahentami 163
18.3. Rozrachunki publicznoprawne 165
Ćwiczenie przykładowe 15. Ewidencja rozrachunków publicznoprawnych 165
18.4. Rozrachunki z pracownikami 166
Ćwiczenie przykładowe 16. Ewidencja rozrachunków z pracownikami z tytułu wynagrodzeń 166
Ćwiczenie przykładowe 17. Pozostałe rozrachunki z pracownikami 167
19. Ewidencja materiałów i towarów 169
19.1. Ewidencja gospodarki materiałowej 169
Ćwiczenie przykładowe 18. Ewidencja materiałów według cen zakupu 169
Ćwiczenie przykładowe 19. Ewidencja towarów według cen sprzedaży 170
19.2. Klasyfikacja i ewidencja kosztów 172
Ćwiczenie przykładowe 20. Ewidencja kosztów w układzie rodzajowym 172
Ćwiczenie przykładowe 21. Ewidencja kosztów według typów działalności (w układzie kalkulacyjnym) 173
19.3. Przychody i koszty uzyskania przychodów przedsiębiorstwa 174
Ćwiczenie przykładowe 22. Ewidencja przychodów i kosztów uzyskania przychodów 174
20. Zasady ustalania wyniku finansowego przedsiębiorstwa 176
20.1. Wariant porównawczy ustalania wyniku finansowego 176
Ćwiczenie przykładowe 23. Zasady ustalania wyniku finansowego w układzie porównawczym 176
20.2. Wariant kalkulacyjny ustalania wyniku finansowego 178
Ćwiczenie przykładowe 24. Zasady ustalania wyniku finansowego w układzie kalkulacyjnym 178
21. Sporządzanie zestawienia obrotów i sald 181
Ćwiczenie przykładowe 25. Zasady sporządzania obrotów i sald 181
22. Sporządzenie bilansu zamknięcia 185
Ćwiczenie przykładowe 26. Zasady sporządzania bilansu zamknięcia 185
23. Rachunkowość wybranego przedsiębiorstwa 186
Ćwiczenie przykładowe 27. Przykład wszystkich prac księgowych w okresie obrachunkowym 186
24. Zadanie do samodzielnego wykonania 193
25. Wartość pieniądza w czasie, odsetki proste i składane 199
Ćwiczenie przykładowe 28. Zasada naliczania odsetek prostych i złożonych (kapitalizacja odsetek) 199
26. Analiza wskaźnikowa efektywności finansowej przedsiębiorstwa 200
26.1. Wskaźnik rentowności sprzedaży (marża brutto) 200
Ćwiczenie przykładowe 29. Obliczanie wskaźnika rentowności sprzedaży 200
26.2. Wskaźnik rentowności aktywów 201
Ćwiczenie przykładowe 30. Obliczanie wskaźnika rentowności aktywów 201
26.3. Wskaźnik rentowności kapitałów własnych 201
Ćwiczenie przykładowe 31. Obliczanie wskaźnika rentowności kapitałów własnych 201
26.4. Dźwignia finansowa 202
Ćwiczenie przykładowe 32. Obliczanie dźwigni finansowej 202
27. Wskaźniki dotyczące majątku obrotowego przedsiębiorstwa 203
27.1. Wskaźniki obrotu zapasami 203
Ćwiczenie przykładowe 33. Obliczanie wskaźnika obrotu zapasami 203
27.2. Wskaźnik obrotu zapasami w dniach 203
Ćwiczenie przykładowe 34. Obliczanie wskaźnika obrotu zapasami w dniach 203
27.3. Wskaźniki obrotu należnościami 204
Ćwiczenie przykładowe 35. Obliczanie wskaźnika obrotu należnościami 204
27.4. Wskaźnik obrotu należnościami w dniach 204
Ćwiczenie przykładowe 36. Obliczanie wskaźnika obrotu należnościami w dniach 204
Część czwarta Ważniejsze terminy z rachunkowości i finansów 206
Literatura 214
Aneks 218
Załącznik 1. Wzorcowy Plan kont 219
Załącznik 2. Tablice przyszłej wartości jednostki kapitału ulokowanego na procent składany 222
Załącznik 3. Tablice jednostkowych współczynników przyszłej wartości seryjnych płatności rocznych (annuitetów) 227
Załącznik 4. Tablice dyskontowe jednostki przyszłej płatności 232
Podstawowe akty prawne dotyczące rachunkowości i finansów 237
Ustawa o rachunkowości 237
Ustawa o biegłych rewidentach i ich samorządzie 283
Umowa leasingu 286
Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych 290
Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych 294
Skorowidz 298