Przyroda. Wybrane zagadnienia
Przyroda. Wybrane zagadnienia to pozycja edukacyjno-naukowa. Publikacja zawiera wiele tak dobranych tematów przyrodniczych, by zainteresowały możliwie szerokie grono Czytelników – poprzez walory poznawcze w ogólności (dzieje oraz podstawy wiedzy o Wszechświecie, szczególne cechy i funkcje roślin oraz zwierząt, pochodzenie roślin uprawnych, rola przyrody w kulturze i cywilizacji, itp.), jak i te związane z naszym codziennym życiem (przystosowania do życia w skrajnych warunkach, przewidywane zmiany klimatu, odżywianie, odzienie, leczenie, łowiectwo, potrzeba działań w dziedzinie ochrony przyrody, itp.).
Informacje w poszczególnych zagadnieniach są w większości oparte na aktualnej literaturze przedmiotowej.
Z całą pewnością książka może być przydatna dla wszystkich Czytelników zainteresowanych poszerzeniem wiedzy przyrodniczej, nie wyłączając tych, którzy zajmują się profesjonalnie innymi dziedzinami wiedzy.
Spis treści
WSZECHŚWIAT (opr. Bogdan Kluczyński)…................................................................................12
1.1.Wielki Wybuch i początkowe fazy rozwoju................................................................................12
1.2. Ewolucja i przewidywany kres....................................................................................................26
1.3. Wielkie struktury.........................................................................................................................36
1.4. Gwiazdy …..................................................................................................................................51
1.5. Układ Słoneczny..........................................................................................................................62
1.6. Słońce i przewidywane skutki kresu jego istnienia.....................................................................72
1.7. Planety Układu Słonecznego …..................................................................................................86
1.8. Małe ciała Układu Słonecznego …...........................................................................................103
1.9. Eksploracja kosmosu.................................................................................................................122
ZIEMIA (opr. Bogdan Kluczyński)........................................................................................148
2.1. Zmienna natura planety.............................................................................................................148
2.2. Klimat …...................................................................................................................................153
2.2.1. Niespodzianki klimatyczne....................................................................................................153
2.2.2. Efekt cieplarniany...................................................................................................................159
2.3. Formy życia na Ziemi w warunkach ekstremalnych.................................................................172
2.4. Przystosowania i strategie zwierząt ułatwiające przetrwanie....................................................182
2.5. Przystosowania i strategie człowieka w skrajnych warunkach klimatycznych.........................211
ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE POLSKI
(opr.: Bogdan Kluczyński – pkt. 3.1.-3.4.; Iwona Jaszczuk – pkt.3.5-3.6.).....................................238
3.1. Skomplikowany charakter naszego klimatu..............................................................................238
3.2. Zmiany klimatu Polski w przeszłości …...................................................................................242
3.3. Spodziewane zmiany naszego klimatu w przyszłości..............................................................249
3.4. Ochrona przyrody w Polsce …..................................................................................................257
3.5. Meandry Programu Natura 2000...............................................................................................287
3.6. Idea korytarzy ekologicznych....................................................................................................293
ROŚLINY I GRZYBY O SZCZEGÓLNYCH CECHACH I WŁAŚCIWOŚCIACH
(opr. Bogdan Kluczyński)................................................................................................................296
4.1. Rośliny naczyniowe..................................................................................................................296
4.1.1. Anomalie i deformacje w rozwoju.........................................................................................297
4.1.2. Rekordowe wielkości roślin i ich organów............................................................................303
4.1.3. Dysproporcje organów oraz niektórych funkcji życiowych roślin........................................313
4.1.4. „Odmieńcy” w rodzinach roślin.............................................................................................327
4.1.5. Jemioła – skomplikowany półpasożyt....................................................................................335
4.2. Toksyczność w świecie roślin...................................................................................................342
4.2.1. Wśród roślin wyższych …......................................................................................................342
4.2.2. Wśród ozdobnych w domach, szklarniach i ogrodach...........................................................352
4.3. Trujące grzyby kapeluszowe.....................................................................................................363
4.4. Rośliny przeciwnowotworowe..................................................................................................376
DRZEWA – NAJWIĘKSZE ROŚLINY LĄDOWE (opr. Bogdan Kluczyński).............................395
5.1. Kształty wizytówką drzew........................................................................................................395
5.2. Świadkowie odległej historii …................................................................................................401
5.3. Żywe „drapacze chmur” ….......................................................................................................409
5.4. Mieszkanie w pniu drzewa do wynajęcia..................................................................................414
5.5. Drzewa święte...........................................................................................................................419
5.6. Drzewa magiczne......................................................................................................................431
5.7. Drzewa słynne...........................................................................................................................449
5.8. Drzewa na wieczność................................................................................................................460
5.9. Od zamawiania do leczenia za pomocą drzew..........................................................................469
ŚWIATOWE ROLNICTWO
(opr.: Bogdan Kluczyński – pkt. 6.1.-6.2.; Iwona Jaszczuk – pkt.6.3-6.6.).....................................481
6.1. Użytkowanie ziemi....................................................................................................................481
6.2. Pochodzenie roślin uprawnych i ochrona ich zasobów genowych............................................494
6.2.1. Zboża......................................................................................................................................512
6.2.2. Rośliny bulwiaste i korzeniowe..............................................................................................530
6.2.3. Rośliny strączkowe.................................................................................................................545
6.2.4. Warzywa.................................................................................................................................558
6.2.5. Używki i przyprawy...............................................................................................................574
6.2.6. Owoce …................................................................................................................................599
6.2.7. Rośliny cukrodajne.................................................................................................................629
6.2.8. Rośliny oleiste........................................................................................................................641
6.2.9. Rośliny włóknodajne..............................................................................................................665
6.2.10. Rośliny kauczukodajne.........................................................................................................680
6.3. Jadalne rośliny dziko rosnące....................................................................................................688
6.4. Filozofia rolnictwa ekologicznego............................................................................................691
6.5. Żywność a zdrowie....................................................................................................................697
6.6. Programy rolnośrodowiskowe...................................................................................................700
ŚWIAT ZWIERZĄT
(opr.: Bogdan Kluczyński – pkt. 7.1-7.3, 7.5.,7.7.-9.9; Iwona Jaszczuk – pkt. 7.4, 7.6, 7.10.).......703
7.1. Dzieje oswajania i udomawiania zwierząt wraz z kalendarium...............................................703
7.1.1. Pies.........................................................................................................................................739
7.1.2. Kot domowy...........................................................................................................................752
7.1.3. Trzoda domowa......................................................................................................................763
7.1.4. Ptactwo domowe....................................................................................................................773
7.1.5. Zwierzęta juczne....................................................................................................................782
7.1.6. Zwierzęta pociągowe..............................................................................................................791
7.1.7. Zwierzęta bojowe...................................................................................................................799
7.1.8. Zwierzęta hodowane dla rozrywki i przyjemności.................................................................814
7.2. Zwierzęta w służbie nauki i postępu.........................................................................................826
7.3. Słowo w obronie zwierząt.........................................................................................................834
7.4. Dobrostan zwierząt....................................................................................................................847
7.5. Osobliwe i pożyteczne owady...................................................................................................851
7.5.1. Mrówki...................................................................................................................................851
7.5.2. Pszczoły..................................................................................................................................861
7.6. Ogród przydomowy w ochronie owadów.................................................................................876
7.7. Zwierzęta jadowite, pasożytnicze i trujące...............................................................................879
7.7.1. Zarys problemu......................................................................................................................879
7.7.2. Jadowite bezkręgowce...........................................................................................................883
7.7.3. Jadowite kręgowce ................................................................................................................889
7.7.3.1. Węże....................................................................................................................................896
7.7.4. Pijawki i ich zastosowanie w lecznictwie..............................................................................902
7.8. Wybrana zwierzyna łowna........................................................................................................910
7.8.1. Jeleń europejski ….................................................................................................................910
7.8.2. Sarna.......................................................................................................................................923
7.8.3. Łoś zwyczajny........................................................................................................................934
7.8.4. Daniel.....................................................................................................................................942
7.8.5. Muflon....................................................................................................................................951
7.8.6. Dzik........................................................................................................................................959
7.8.7. Zając szarak............................................................................................................................973
7.9. Drapieżniki …...........................................................................................................................986
7.9.1. Wilk........................................................................................................................................986
7.9.2. Lis.........................................................................................................................................1009
7.9.3. Ryś …...................................................................................................................................1032
7.10. Polowania – za i przeciw......................................................................................................1043
PRZYRODA – KULTURA – CYWILIZACJA (opr. Iwona Jaszczuk)........................................1046
8.1. Czy istnieje światopogląd naukowy? ….................................................................................1046
8.2. Rola nauki w kulturze i cywilizacji.........................................................................................1052
8.3. Rola przyrody w kulturze i cywilizacji...................................................................................1055
8.4. Rola rolnictwa w kulturze i cywilizacji...................................................................................1057
8.5. Kulturowe znaczenie kuchni …..............................................................................................1060
8.6. Zagadnienia konsumpcji ekologicznej....................................................................................1064