„Narracje o Zagładzie” 2016
Redaktor naczelna Marta Tomczok, redaktor numeru Paweł Wolski
W bieżącym numerze prezentujemy cykl artykułów, które rozwijają projekt topiki Zagłady, autorstwa: Jagody Budzik, Sławomira Buryły, Justyny Kowalskiej-Leder, Katarzyny Kuczyńskiej-Koschany, Marty Tomczok i Pawła Wolskiego. Autorzy zastanawiają się nad teorią i nowoczesnością toposu, pokazują topikę Zagłady jako narzędzie nadające się do subtelnej analizy zarówno literatury dokumentu osobistego, jak i popkultury, wskazują także na zwiększanie się liczby toposów w ostatnich latach oraz ich zróżnicowane występowanie (nie tylko w literaturze polskiej, ale też na przykład hebrajskiej). Postulują również przygotowanie słownika topiki i podpowiadają, jak mogłoby wyglądać przykładowe hasło.
Ponadto jako pierwsi w Polsce publikujemy tłumaczenie tekstu znanej za granicą psychoanalityczki Brachy L. Ettinger, potomkini polskich ocalonych (Transcryptum: Memory Tracing In/For/With the Other; komentarz – Anna Kisiel). Czytelnik nowych „Narracji…” znajdzie w nich też szkice weryfikujące lub zmieniające wiedzę na tematów związków z Zagładą Medalionów Zofii Nałkowskiej (Arkadiusz Morawiec) i Pamiętnika znalezionego w wannie Stanisława Lema (Agnieszka Gajewska), a także ważny artykuł Anity Jarzyny, objaśniający coraz bardziej dziś popularną literaturę dla dzieci i młodzieży poświęconą Holokaustowi oraz miejsce w niej zwierząt.
Spis treści
Myśli różne o ogrodach (koncentracyjnych) (Paweł Wolski) / 7
Topika Zagłady
„Mnie zawsze fascynowały wszelkie powtarzalności”. O topice Zagłady z Janiną Abramowską rozmawia Paweł Wolski / 15
Justyna Kowalska-Leder: Cyrkulacja śladów Zagłady w polskim imaginarium – między stadionem a galerią sztuki / 25
Paweł Wolski: Ślady miejsc wspólnych. O zaletach pojęcia toposu dla badań nad Zagładą / 36
Katarzyna Kuczyńska-Koschany: (Nie)topika Zagłady w NN Opowieściach zasłyszanych / 50
Sławomir Buryła: POCIĄGI ŚMIERCI – kilka uwag o konstrukcji hasła słownikowego / 63
Marta Tomczok: Co stoi za stodołą? Przemiany toposu pojedwabieńskiego a topika Zagłady / 72
Jagoda Budzik: Topos Polski jako żydowskiego cmentarza w hebrajskiej literaturze trzeciego
pokolenia / 88
Przekłady
Bracha L. Ettinger: Transkryptum: tropienie śladów pamięci z/w/z myślą o Innym (tłumaczenie: Anna Chromik, Anna Kisiel) / 103
Artykuły i rozprawy
Anna Kisiel: Uraz – bliskość – nie-pamięć. Psychoanalityczny dyskurs traumy od Freuda do
Ettinger / 115
Arkadiusz Morawiec: Coś z niczego? Profesor Spanner (raz jeszcze) / 133
Agnieszka Gajewska: Przeżyć w epoce „chaotyckiej” i w czasach „Wielkiego Rozpadu” w Pamiętniku znalezionym w wannie Stanisława Lema / 150
Agnieszka Kłos: Śmierć i rola trupów w „martwych przestrzeniach” / 163
Magdalena Szczypiorska-Mutor: „Gdyby to był tylko głos nieba i chmur”. O (nie)banalności tła. Z fotograficznego albumu Karla Höckera / 202
Bartosz Dąbrowski: Kategoria groteski w opisach muzyki z obozów koncentracyjnych. Gry oświęcimskie Szymona Laksa / 224
Anita Jarzyna: Szlemiele. Zwierzęta wobec Zagłady w literaturze dla dzieci / 235
Daria Nowicka: „Mruży oczy noc ormiańska” – wokół metafory ikonicznego losu w poezji Jerzego Ficowskiego / 257
Magdalena Rewerenda: Wytwarzanie archiwum. §1000 Anny Baumgart / 271
Joanna Nazimek: Auschwitz jest metaforą wszystkiego. Przypadek Oświęcimków Wojciecha Albińskiego / 283
Recenzje i omówienia
Marta Tomczok: Medaliony przeciw milczeniu. Michał Głowiński: Carska filiżanka. Szesnaście opowieści. Warszawa, Wielka Litera, 2016, ss. 238 / 297
Aleksandra Grzemska: Jak wyjaśnić dziecku, czym było Auschwitz? Annette Wieviorka: Czym było Auschwitz? Rozmowy z moją córką. Przeł. Paulina Tarasewicz. Gdańsk, Wydawnictwo w Podwórku, 2015, ss. 92 / 303
Andrzej Juchniewicz: „Bunt się uczula”. Katarzyna Kuczyńska-Koschany: „Все поэты жиды”. Antytotalitarne gesty poetyckie i kreacyjne wobec Zagłady oraz innych doświadczeń granicznych. Poznań, Wydawnictwo Naukowe UAM, 2013, ss. 360 / 307
Gaweł Janik: Ciało obce, obcość ciała. Jan Borowicz: Nagość i mundur. Ciało w filmie Trzeciej Rzeszy. Warszawa, Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, 2015, ss. 161 / 317
Mateusz Pustuła: Polskojęzyczny romans polityczny z izraelską historią w tle. Elżbieta Kossewska: Ona jeszcze mówi po polsku, ale śmieje się po hebrajsku. Partyjna prasa polskojęzyczna i integracja kulturowa polskich Żydów w Izraelu (1948–1970). Warszawa, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2015, ss. 507 + 8 s. wkł. zdj. / 321
Daria Nowicka: Miejsca pamięci. O poznańskiej synagodze przy Wronieckiej. Joanna Roszak: Słyszysz? Synagoga. Wychodząc spod poznańskiej synagogi przy Wronieckiej. Lublin–Warszawa, Instytut Slawistyki PAN – Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”, 2015, ss. 140 / 330
Varia
Kinga Piotrowiak-Junkiert: Medalion (poświęcone Imre Kertészowi) / 337
Aleksandra Grzemska: O kulturze i profanacjach podczas piątych szczecińskich Dni Kultury Żydowskiej „Adlojada” / 341
Noty o Autorach / 345