Mediacje. Praktyczne strategie rozwiązywania konfliktów
Mediacja jest to proces rozwiązywania konfliktów z udziałem strony trzeciej akceptowanej przez wszystkich uczestników, lecz niemającej uprawnień do podejmowania za nich wiążących decyzji. Do mediacji przystępuje się zazwyczaj wtedy, gdy strony sporu same nie są w stanie podjąć rozmów albo rozpoczęły dyskusję, lecz nie udało im się osiągnąć kompromisu. W publikacji szczegółowo omówiono i zilustrowano licznymi przykładami całe spektrum zagadnień związanych z mediacjami. Obecne wydanie tego światowego bestselleru zostało znacznie poszerzone w stosunku do wcześniejszych. Uwzględnia m.in. nowe sposoby wykorzystania mediacji w dziedzinie sporów handlowych, publicznych i osobistych oraz wpływ uwarunkowań kulturowych na przebieg mediacji. Treść publikacji uzupełniono także kilkoma dodatkami przedstawiającymi zasady profesjonalnej praktyki, takimi jak: modelowe standardy postępowania mediatorów, przykładowe porozumienie w sprawie usług mediacyjnych, lista kontrolna początkowych uwag i stwierdzeń mediatora, przykładowy formularz dokumentacji porozumienia. Książka może służyć jako podręcznik podczas seminariów i programów szkoleniowych w dziedzinie mediacji i negocjacji, rozwiązywania konfliktów, prawa, działalności gospodarczej, zarządzania, planowania, opieki społecznej, doradztwa, edukacji, socjologii i psychologii. Zainteresuje też z pewnością profesjonalistów - prawników, menedżerów, terapeutów, pracowników socjalnych, urzędników, nauczycieli i innych - którzy mogą wykorzystywać zasady i procedury mediacji jako narzędzia radzenia sobie z konfliktami i negocjowania rozwiązań złożonych problemów.
O autorze 13
Wstęp 15
Część pierwsza Spory, rozwiązywanie konfliktów i mediacja
Rozdział 1. Metody zarządzania sporami i konfliktami oraz ich rozwiązywania 25 Spór pomiędzy Whittamore'em a Singsonem 25 Metody i procedury zarządzania konfliktem i rozwiązywania go 27
Rozdział 2. Proces mediacji. Role i funkcje mediatora, metody i procedury mediacji 40 Definicja mediacji 40 Kilka wariantów relacji pomiędzy mediatorem a stronami i rodzaju udzielanego im wsparcia 49 Zróżnicowanie mediacji pod względem adresatów, punktu ciężkości, głębi interwencji i stopnia aktywności 58 "Szkoły" mediacji 66 Zanim przejdziemy dalej 78
Rozdział 3. Praktyka mediacji 80 Historyczne i kulturowe korzenie mediacji: praktyki religijne i zwyczajowe 81 Współczesna praktyka mediacji 88 Mediacja na świecie 99
Rozdział 4. Analiza konfliktu. Poszukiwanie przyczyn konfliktu i możliwości współpracy 124 Krąg konfliktu. Przyczyny sporów i możliwości współpracy 127 Czynniki stanowiące źródła konfliktu i możliwości współpracy 133 Opcje zrozumienia i porozumienia oraz wyniki 178
Rozdział 5. Negocjacje a rozwiązywanie konfliktu 183 Negocjacje transakcyjne i zmierzające do rozwiązania konfliktu 183 Postępowanie mediatora w zależności od ukierunkowania negocjacji i przyjętych w nich procedur 191
Część druga Przygotowania do skutecznej mediacji
Rozdział 6. Proces mediacji w ujęciu ogólnym 195 Etapy procesu mediacji 196 Etapy, cele, zadania i czynności w trakcie przygotowań do mediacji 200 Etapy, cele, zadania i czynności w trakcie sesji mediacyjnej 210
Rozdział 7. Nawiązywanie wstępnych kontaktów ze stronami sporu 230 Zadania mediatora na etapie włączania się w spór 236 Praktyczna strona włączania się mediatora 245
Rozdział 8. Gromadzenie i analiza podstawowych informacji 250 Ramy pojęciowe analizy 251 Terminy gromadzenia danych 252 Osoba gromadząca dane 253 Sposoby przeprowadzania wywiadów 254 Metody gromadzenia danych 254 Strategie gromadzenia danych 257 Metody przeprowadzania wywiadów 262 Procedury i umiejętności komunikowania się i przeprowadzania wywiadów 263 Zapisywanie informacji 275 Gromadzenie danych przez współmediatorów i w sporach z udziałem wielu stron 277 Analiza konfliktu 281 Przedstawianie danych i wyników analizy stronom sporu 281 Podjęcie kluczowej decyzji w sprawie przystąpienia do mediacji lub zrezygnowania z niej 283
Rozdział 9. Opracowanie planu mediacji 287 Uczestnicy negocjacji 289 Miejsce negocjacji 296 Urządzenie pomieszczenia 298 Ogólne uwagi w sprawie opracowania planu mediacji 300 Szczegółowy plan rozpoczęcia pierwszej wspólnej sesji mediacyjnej 303 Przemyślenie kwestii wzajemnego edukowania się stron 304 Opracowanie strategii radzenia sobie z sytuacjami patowymi 305
Część trzecia Prowadzenie produktywnych spotkań mediacyjnych
Rozdział 10. Rozpoczęcie mediacji 309 Przywitanie stron 311 Przedstawienie się i wystąpienia otwierające 313 Wystąpienie otwierające i omówienie różnych aspektów procesu mediacji 315 Odmienności kulturowe 330
Rozdział 11. Przedstawienie wyjściowych punktów widzenia stron i opracowanie porządku postępowania 332 Wystąpienia otwierające stron 332 Ułatwianie komunikacji i wymiany informacji podczas wystąpień otwierających 343 Wytwarzanie pozytywnego klimatu emocjonalnego 344 Warianty kulturowe wystąpień otwierających 345 Sformułowanie kwestii i ustalenie porządku obrad 347 Określanie i formułowanie kwestii 348 Zmienne formułowania i przeformułowywania kwestii 349 Formułowanie i przeformułowywanie szeroko ujętych obszarów tematycznych dyskusji 355 Opracowanie porządku obrad 357 Kłopoty z formułowaniem kwestii i opracowywaniem porządku obrad 361 Aspekty kulturowe opracowywania porządku obrad 364
Rozdział 12. Wzajemne edukowanie się stron w sprawie problemów, potrzeb i interesów oraz formułowanie problemów do rozwiązania 368 Jakie informacje trzeba przedstawiać i wymieniać 368 Gdzie należy przedstawiać i wymieniać informacje 369 Wspieranie produktywnego przedstawiania i owocnej wymiany informacji 371 Trudności przy wskazywaniu potrzeb i interesów 372 Pielęgnowanie pozytywnego nastawienia do badania interesów 375 Procedury wspomagania stron przedstawiających i wyjaśniających sobie nawzajem swoje potrzeby i interesy 376 Bezpośrednie procedury określania interesów 378 Pozycje, interesy i blef 380 Wskazywanie interesów, akceptacja i porozumienie 383 Wspólne sformułowanie problemu 385 Aspekty kulturowe 387
Rozdział 13. Generowanie opcji i rozwiązywanie problemu 390 Uświadamianie stronom zapotrzebowania na wiele opcji 391 Odwodzenie stron od pozycji niemożliwych do przyjęcia 392 Ogólne metody i strategie generowania opcji 395 Ogólne strategie generowania opcji 397 Szczegółowe procedury generowania opcji 402 Fora generowania opcji 410 Generowanie opcji w sporze Whittamore-Singson 411 Kwestie kulturowe 412
Rozdział 14. Ocena i dopracowanie opcji porozumienia 414 Ocena przedziałów zgody, pozycji i opcji 415 Kryteria i procedury oceny 416 Rozpoznawanie i wzmacnianie dodatniego wspólnego przedziału zgody 422 Przegląd możliwych wyników konfliktu 425 Dopracowywanie opcji 431 Ocena i dopracowywanie opcji w sporze Whittamore-Singson 432 Aspekty kulturowe 432
Rozdział 15. Osiągnięcie porozumienia i zamknięcie sprawy 434 Strategie osiągania ostatecznego porozumienia 434 Stopniowa zbieżność 435 Powiązania, wymiana i wspólne wypracowanie porozumień pakietowych 438 Formuły i porozumienia co do zasady 439 Skok do porozumienia 441 Środki proceduralne rozwiązywania kwestii rzeczowych 444 Metody kompleksowe 446 Rola mediatora w rozpoznawaniu i potwierdzaniu porozumienia 447 Rzeczowe zamknięcie sprawy i sformalizowanie porozumienia 450 Zamknięcie proceduralne 457 Zamknięcie psychologiczne i przedefiniowanie relacji pomiędzy stronami 458 Zamknięcie, rytuał i symboliczne zakończenie konfliktu 470 Osiągnięcie porozumienia i zamknięcie w sporze Whittamore-Singson 471 Aspekty kulturowe 471
Rozdział 16. Wdrożenie i monitorowanie porozumień 474 Zamknięcie proceduralne, wdrażanie i monitorowanie 474 Kryteria stosowania się do porozumienia i jego wdrażania 477 Monitorowanie wykonania porozumienia 478 Zapisy dotyczące rozwiązywania przyszłych sporów i odnośne procedury 478 Wdrażanie i monitorowanie porozumienia w sporze Whittamore-Singson 480 Kulturowe aspekty monitoringu 481
Część czwarta Strategie postępowania w sytuacjach szczególnych
Rozdział 17. Strategie postępowania w sytuacjach szczególnych 485 Spotkania na osobności 486 Wyczucie czasu i nieprzekraczalne terminy 494 Zarządzanie nieprzekraczalnymi terminami przez mediatora 497 Oddziaływanie mediatora 502 Zarządzanie procesem negocjacji 506 Równowaga sił pomiędzy stronami 513 Mediacja, kultura i płeć 517 Nadrzędne strategie podejścia do dawnych, obecnych i przyszłych przyczyn konfliktu 520 Metody mediacji w sporach dotykających głębokich przekonań lub wartości 525 Powstrzymywanie się mediatora od prób zmiany przekonań lub wartości 530 Wymiana poszanowania różnych przekonań i wartości lub przekładanie ich na interesy 537 Wytwarzanie przez mediatora napięć pomiędzy przekonaniami i wartościami wyznawanymi przez jedną stronę 540 Ujawnienie wspólnych nadrzędnych przekonań, wartości lub zasad albo stworzenie nowych 544 Przedstawienie konfliktu przekonań i wartości do rozstrzygnięcia stronie trzeciej 545
Rozdział 18. Strategie mediacji z udziałem wielu stron 547 Zespoły w negocjacjach 548 Typy rzeczników 554 Negocjacje z udziałem wielu stron - fora, schematy i procedury 555 Zespoły a ich mocodawcy 559
Część piąta Doskonalenie praktyki mediacji
Rozdział 19. Doskonalenie praktyki mediacji 565 Kodyfikacja praktyki mediacji oraz literatura przedmiotu 566 Formalne szkolenia, studia uniwersyteckie, dyplomy 567 Prywatni niezależni praktycy oraz organizacje świadczące profesjonalne usługi mediacyjne 575 Stowarzyszenia profesjonalistów z dziedziny mediacji i rozwiązywania sporów 576 Kodeksy etyczne i standardy postępowania zawodowego 579 Specjalizacje zawodowe 581 Regulacje dotyczące podejmowania działalności i wykonywania zawodu 581
Dodatek A. Zasady profesjonalnej praktyki 585
Dodatek B. Porozumienie w sprawie usług mediacyjnych 594
Dodatek C. Lista kontrolna otwierającego wystąpienia mediatora 598
Dodatek D. Formularz dokumentacji porozumienia 600
Literatura 603
Spis ilustracji i tabel 636
Indeks 637