Aleksandra Herman– doktor socjologii. Adiunktka w Katedrze Socjologii i Antropologii Obyczajów i Prawa w Instytucie Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego. Zajmuje się problematyką podtrzymywania zróżnicowania kulturowego w wielokulturowych środowiskach lokalnych, kobietami w kulturze i społeczeństwie oraz antropologią ciała. Z zamiłowania badaczka terenowa.
Badania – a co za tym idzie – praca dr Herman mają unikalny charakter. Autorka świadomie uczyniła swoimi informatorkami wyłącznie kobiety. Jest to bardzo ciekawy i trafny wybór perspektywy obrazowania transferu kulturowego, a nawet szerzej – spojrzenia na problemy mniejszości, między innymi dlatego, że był on dotąd pomijany, a co najmniej nie uwzględniany w dostatecznym stopniu.
[Z recenzji prof. dr hab. Małgorzaty Fuszary]
Autorka w swojej pracy analizuje skomplikowane, niejednoznaczne i trudno poddające się oglądowi obiektywnemu procesy wytwarzania tożsamości kulturowej. Rozległa wiedza Autorki, jej dojrzałość i samodzielność w dokonywaniu selekcji materiałów, szukaniu powiązań i związków logicznych oraz rozstrzygnięć znaczeniowych, a także wielka uważność i ostrożność w czynieniu sądów sprawia, że tekst czyta się z rosnącym zainteresowaniem, czytelnik zaś odkrywa nowe perspektywy widzenia problemu.
[Z recenzji dr hab. Doroty Misiejuk]
Spis treści Podziękowania 11 Rozdział 1. Kluczowe perspektywy badawcze i metodologia badań 13 Transferowe ujęcie kultury 13 Perspektywa kobieca 15 Kulturowa wiedza kobiet 17 Metodologia badań 20 Rozdział 2. Pokolenie jako kulturowa jednostka czasu 23 Kategoria „pokolenia” w ujęciu socjologicznym 23 Najważniejsze zagadnienia relacji międzypokoleniowych istotnych dla mniejszości 27 Mechanizm międzypokoleniowego komunikowania kultury 27 Pokolenie a płeć 28 Ambiwalencja międzypokoleniowa – konflikt pokoleń a wspólnota międzypokoleniowa 28 Kontakty międzypokoleniowe w modelu postfiguratywnym i prefiguratywnym 30 Chronologiczny model pokoleń 32 Laboratorium trzech pokoleń 34 Pokolenie 1 34 Pokolenie 2 38 Pokolenie 3 40 Rozdział 3. Trauma kulturowa i jej transfer a płeć pamięci 43 Akcja Wisła jako trauma kulturowa 43 Międzypokoleniowy transfer pamięci w rodzinie 45 Instytucjonalizacja pamięci jako przymusowa maskulinizacja 52 Rozdział 4. Tożsamość autorefleksyjna i pokoleniowa walka o ciągłość kulturową 67 Tożsamość autorefleksyjna 67 Pokoleniowa walka o tożsamość 71 Reafirmacja odrębności 75 Ukraińsko-polski dualizm w doświadczeniu kobiet 78 Rozdział 5. Kulturowe łączniki: przedmioty „z domu” i idea powrotu 87 Przedmioty „z domu” i ich przepływy 87 Turystyka sentymentalna 94 Idea powrotu 100 Rozdział 6. Kobiety w rodzinie i w gospodarstwie domowym 107 Małżeństwo – dobór i negocjacje 107 Opinie na temat małżeństw jednolitych i mieszanych narodowo i religijnie 107 Małżeństwo jednolite narodowo i religijnie 109 Samokontrola, czyli „w ogóle nie patrzyłam na innych” 114 Kontrola rodzicielska w doborze partnerskim 116 Małżeństwa mieszane, czyli „serce nie sługa” 122 Matriarchalizacja rodziny i feminizacja tradycji 125 Przemiany ról rodzinnych i odpowiedzialności 125 Patriarchalizm jako tradycja rodziny ukraińskiej 129 Samotność kobiet po osiedleniu, czyli wymuszona samodzielność 133 Współczesne przemiany – ku rodzinie matriarchalnej 136 Kulturowy i społeczny wymiar kuchni i gotowania 141 Publiczne znaczenie prywatnej kuchni 141 Kuchnia codzienna 143 Wigilijna kuchnia świąteczna 148 Wielkanocna kuchnia świąteczna 153 Niedzielna kuchnia świąteczna 155 Prywatne wytwarzanie tradycji kulinarnej 155 Ukraińskie święta a powszechnie występujący kalendarz rzymskokatolicki 159 Transfer kultury a tradycja językowa grupy 166 Językowa specyfika pokolenia P0 166 Język ukraiński jako nawykowy 168 Nowy standard mowy w tradycji mniejszości ukraińskiej: kontekstualizacja 173 „Gwara domowa” a „język literaturny” 176 Polonizacja języka 180 Rozdział 7. Kobiety i kultura zorganizowana 185 Uprojektowienie i utowarowienie kultury mniejszości 185 Społeczna organizacja mniejszości 188 Publiczno-prywatny model pracy społecznej kobiet 191 Zorganizowana mniejszościowa kultura ukraińska 196 Rozdział 8. Kobiety i Cerkiew greckokatolicka 199 Parafia jako centrum lokalnej wspólnoty ukraińskiej 199 Cerkiew i podział płci 207 Żona księdza – specyfika roli i odbiór społeczny 210 Obecne przemiany religijności z perspektywy kobiet 213 Rozdział 9. Nauczycielki i szkolnictwo mniejszościowe 217 Feminizacja zawodu nauczycielskiego 217 Pokoleniowa specyfika doświadczeń szkolnych 218 Konflikt pokoleniowy 220 Szkoły z ukraińskim językiem nauczania – aktualne wyzwania 222 Pozaedukacyjne funkcje szkoły 224 Międzyszkolne punkty nauczania języka ukraińskiego, czyli wysiłek tożsamościowy 226 Zakończenie 229 Feminocentryczne ramy interpretacji i efekty ich zastosowania 229 Synteza uzyskanych wyników 231 Transfer kulturowy i rzeczywistość społeczna kobiet 237 Bibliografia 241 Aneks 1. Kobiety ujęte w indeksach osobowych analizowanych monografii historycznych Eugeniusza Misiło [2013] i Romana Drozda [2013] 253 Aneks 2. Spis respondentek 269 Streszczenia (tłum. Andrzej Zelwak, Dorota Szmajda) 271 Indeks osób 279