Idea państwa narodowego w myśli politycznej Romana Rybarskiego do 1939 roku
Badanie myśli politycznej nieustannie wzbudza zainteresowanie naukowe, ponieważ – mimo postępów procesu poznania jej komponentów – ciągle można odnaleźć nowe przestrzenie eksploracji dokumentów źródłowych bądź zdecydować się na odświeżenie wiedzy. […] Cenne są dociekania dotyczące sylwetek twórców składników systemu myślowego wraz z gotowością do projektowania obecności
myśliciela/ideologa w polityce oraz konstytuowania własnej ideologii tożsamości z uwzględnieniem zainteresowania jego życiem osobistym, obecnością w przestrzeni publicznej, motywami działalności politycznej. […] Należy docenić chęć analizowania ważnego dla nauki problemu państwa narodowego w dwudziestowiecznej myśli politycznej na tle przemian zachodzących w Europie i w Polsce w pierwszej połowie XX wieku. […]
Myśl polityczna Narodowej Demokracji była polimorficzna, pełna innowacyjnych meandrów światopoglądowych, mentalnych wyzwań oraz pragmatycznych dopełnień, ale też różnorodnych preferencji filozoficznych. Nie tworzyła monolitu, w jej granicach znalazło się miejsce dla wielu twórców poglądów, których wyróżnikiem było uczynienie z narodu centralnej wartości politycznej. Stosunek do narodu i jego derywatów determinował sposób myślenia i interpretowania zjawisk politycznych, a również styl uprawiania polityki […], osobowość twórców, sprawność przy tworzeniu struktur organizacyjnych oraz kształtowanie aparatu komunikacyjnego decydowało o sposobie transmitowania ideałów narodowo- -demokratycznych. Z tych powodów należy pozytywnie przyjąć decyzję Jana Waskana, który skupił uwagę badawczą na Romanie
Rybarskim, na jego systemie myślenia politycznego z szeroko ujmowaną biografią, a także z zawodową i polityczną praktyką życiową. […] Treść opracowania została ponadto obudowana wokół zagadnień gospodarczych, które w myśli ND miały znaczną rangę.
Jan Waskan starannie przedłożył działalność Romana Rybarskiego, myśliciela, polityka, naukowca, należącego do pokolenia, którego dojrzałe lata przypadły na czas dwudziestolecia międzywojennego, kiedy kreowanie idei państwa narodowego należało do kanonu politycznego w Polsce i Europie.
Z recenzji prof. zw. dr hab. Ewy Maj
Wstęp 7
Rozdział I. Rys biograficzny 19
1. Dzieciństwo i młodość 19
2. Studia i działalność naukowa 23
3. Działalność polityczna 37
Rozdział II. Naród i państwo 53
1. Naród w myśli politycznej przywódców obozu narodowego 53
2. Naród w ujęciu Romana Rybarskiego 62
3. Charakter narodowy 85
4. W stronę narodu moralnego 90
5. Mniejszości narodowe 93
5.1. Ludność kresowa 94
5.2. Ludność żydowska 97
5.3. Mniejszość niemiecka 108
6. Rybarski a spór ideowy między endecją a piłsudczykami 110
Rozdział III. Ustrój polityczny 127
1. Projekcje ustrojowe w „Roku Polskim” 127
2. Projekcja ustrojowa w okresie 1918-1922 133
3. Na rozdrożu . Lata 1923-1926 139
4. W obliczu zamachu majowego 148
5. Projekcja ustrojowa w parlamencie i prasie 1928-1935 156
6. Jedność na rozbieżnościach 181
7. Projekcja ustroju narodowego 184
Rozdział IV. Ustrój społeczny i gospodarczy 195
1. Inspiracje teoretyczne 195
2. Uwagi o stanie gospodarstwa 201
3. Struktura społeczna 209
4. Projekcja ustrojowa 213
Rozdział V. Miejsce Polski w Europie 221
1. Zagadnienia dostępu do morza 221
2. Projekcja terytorialna 228
3. W obronie ładu wersalskiego 241
4. Stosunek do Związku Radzieckiego 249
5. Stosunek do Niemiec 1925-1939 257
5.1. Od Locarno do Hitlera 257
5.2. W stronę wojny 266
Zakończenie 277
Bibliografia 281
Indeks osobowy 301
Pseudonimy 307
Summary 309