Historia prawa
Podręcznik przedstawia - w ujęciu porównawczym - historię prawa prywatnego, prawa karnego oraz procedury sądowej, czyli dziedzin tzw. prawa sądowego.
Autorka, uwzględniając zróżnicowanie dróg ewolucji historycznej i lokalne różnice, wskazuje na pewne ogólne prawidłowości w rozwoju prawa. Szczególną uwagę poświęca tym instytucjom, których przeszłość pozwala na lepsze zrozumienie współczesnych rozwiązań prawnych w danej dziedzinie oraz poznanie historycznych korzeni norm prawa obowiązujacego.
Dzięki publikacji Czytelnik może pogłębić wiedzę o historycznie ukształtowanych systemach prawa sądowego, które obecnie obowiązują w państwach Unii Europejskiej, a także o wielowiekowych tradycjach i wspólnym dorobku myśli prawniczej, stanowiących o istocie tożsamości europejskiej.
Przedmowa | str. 13
Wprowadzenie. Prawo w starożytności | str. 17
§ 1. Ogólne wiadomości o początkach prawa | str. 17
1. Pojęcie i geneza prawa | str. 17
2. Prawo prymitywne | str. 18
3. Ogólna charakterystyka prawa w starożytności | str. 19
§ 2. Prawa starożytnego Bliskiego Wschodu | str. 21
4. Pomniki prawne Egiptu i Mezopotamii | str. 21
5. Prawo hebrajskie. Przepisy prawne Starego Testamentu | str. 23
§ 3. Systemy prawne państw śródziemnomorskich | str. 24
6. Prawa greckie | str. 24
7. Prawo rzymskie okresu antycznego | str. 25
8. Prawo rzymskie epoki klasycznej | str. 27
9. Prawo poklasyczne. Kodyfikacja justyniańska | str. 29
Część I
PRAWO W ŚREDNIOWIECZU I CZASACH WCZESNONOWOŻYTNYCH
ROZDZIAŁ I. System i źródła prawa sądowego | str. 33
§ 1. Ogólne wiadomości o prawie średniowiecznym i wczesnonowożytnym | str. 33
10. Charakter prawa epoki feudalizmu | str. 33
11. Prymat prawa zwyczajowego | str. 35
12. Partykularyzm prawa | str. 36
13. Stanowość prawa | str. 37
14. Rola nauki i nauczania prawa | str. 38
15. Założenia systematyki prawa | str. 41
§ 2. Źródła prawa u Germanów i w państwie frankońskim | str. 43
16. Kształtowanie się praw germańskich | str. 43
17. Źródła prawa Wizygotów, Ostrogotów i Burgundów | str. 43
18. Źródła prawa longobardzkiego | str. 44
19. Ogólna charakterystyka źródeł prawa frankońskiego | str. 45
20. Leges barbarorum | str. . 45
21. Leges Romanae | str. 46
22. Kapitularze królewskie | str. 47
23. Dokumenty praktyki | str. 47
§ 3. Źródła prawa Italii | str. 47
24. Ogólna charakterystyka prawa miast włoskich | str. 47
25. Prawo longobardzkie. Prawo lenne | str. 48
26. Odrodzenie prawa rzymskiego. Glosatorowie i komentatorzy | str. 49
27. Źródła prawa kanonicznego | str. 51
28. Statuty miejskie | str. 53
29. Ustawodawstwo cesarzy niemieckich | str. 54
§ 4. Źródła prawa w Niemczech | str. 54
30. Partykularyzm prawny Rzeszy | str. 54
31. Źródła prawa ziemskiego. Zwierciadło Saskie | str. 55
32. Źródła prawa miejskiego | str. 55
33. Recepcja prawa rzymskiego | str. 56
34. Ustawodawstwo ogólnopaństwowe w XVI wieku. Carolina | str. 58
§ 5. Źródła prawa we Francji | str. 58
35. Obszary prawne przedrewolucyjnej Francji | str. 58
36. Spisy prawa zwyczajowego. Próby unifikacji | str. 59
37. Prawo rzymskie we Francji | str. 60
38. Ustawodawstwo królewskie. Wielkie ordonanse | str. 62
§ 6. Źródła prawa w Hiszpanii | str. 63
39. Pomniki prawa hiszpańskiego | str. 63
40. Wpływy prawa muzułmańskiego. Islam | str. 64
§ 7. Źródła prawa w Anglii | str. 65
41. Źródła prawa w okresie anglosaskim | str. 65
42. Powstanie systemu common law | str. 65
43. Equity law | str. 67
44. Prawo stanowione (statute law) | str. 67
45. Zbiory wyroków. Literatura prawnicza | str. 68
§ 8. Źródła prawa Czech i Węgier | str. 69
46. Źródła prawa czeskiego | str. 69
47. Źródła prawa węgierskiego | str. 70
§ 9. Źródła prawa na Rusi Kijowskiej i w Rosji | str. 71
48. Najdawniejsze źródła prawa na Rusi | str. 71
49. Ruska Prawda | str. 72
50. Ustawy cerkiewne. Prawo bizantyjskie | str. 72
51. Ustawodawstwo ogólnorosyjskie w XV-XVII wieku | str. 73
§ 10. Źródła prawa w Polsce | str. 74
A. Źródła prawa w średniowieczu | str. 74
52. Ogólny charakter źródeł prawa | str. 74
53. Najdawniejsze wiadomości o prawie sądowym | str. 74
54. Spisy prawa zwyczajowego. Księga Elbląska | str. 75
55. Statuty Kazimierza Wielkiego | str. 75
56. Prawo niemieckie | str. 76
57. Prawo kanoniczne | str. 77
B. Źródła prawa Rzeczypospolitej szlacheckiej | str. 78
58. Ogólna charakterystyka źródeł prawa sądowego | str. 78
59. Źródła prawa ziemskiego koronnego. Próby kodyfikacji | str. 79
60. Literatura prawnicza. Opracowania prawa ziemskiego | str. 81
61. Źródła prawa Mazowsza i Prus Królewskich | str. 81
62. Statuty litewskie | str. 82
63. Źródła prawa miejskiego | str. 83
64. Źródła prawa wiejskiego | str. 84
65. Prawo rzymskie w Polsce | str. 84
ROZDZIAŁ II. Historia prawa prywatnego | str. 86
§ 1. Prawo prywatne w średniowieczu | str. 86
A. Prawo osobowe i rodzinne | str. 86
66. Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych | str. 86
67. Małżeństwo | str. 88
68. Stosunki majątkowe małżeńskie | str. 92
69. Rodzice i dzieci | str. 93
B. Prawo rzeczowe | str. 95
70. Pojęcie rzeczy. Ruchomości i nieruchomości | str. 95
71. Posiadanie - własność | str. 97
72. Geneza feudalnej własności ziemi | str. 98
73. Cechy feudalnej własności ziemi | str. 99
74. Własność w doktrynie wieków średnich | str. 100
75. Ograniczenia alienacji nieruchomości | str. 101
76. Nabycie własności | str. 102
C. Zobowiązania | str. 104
77. Źródła zobowiązań. Umowy | str. . 104
78. Odpowiedzialność z tytułu zobowiązania | str. 106
79. Sposoby zabezpieczenia wierzytelności | str. 106
D. Spadkobranie | str. 109
80. Pojęcie spadkobrania. Dziedziczenie beztestamentowe | str. 109
81. Dziedziczenie testamentowe | str. 111
82. Szczególne rodzaje sukcesji. Dziedziczenie lenn | str. 112
§ 2. Zmiany w prawie prywatnym od schyłku wieków średnich | str. 113
A. Wpływ prawa rzymskiego na rozwój prawa prywatnego | str. 113
83. Rzymskie prawo wulgarne w średniowieczu | str. 113
84. Prawo rzymskie w dziełach glosatorów i komentatorów | str. 114
85. Prawo rzymskie w czasach nowożytnych. Usus modernus | str. 117
B. Zmiany w prawie osobowym i rodzinnym | str. 118
86. Osoby fizyczne | str. 118
87. Osoby prawne | str. 120
88. Małżeństwo | str. 120
C. Zmiany w prawie majątkowym | str. 122
89. Pojęcie i zakres posiadania | str. 122
90. Przemiany prawa własności | str. 123
91. Nabycie własności nieruchomości | str. 125
92. Obrót nieruchomościami | str. 126
93. Rozwój praw na rzeczy cudzej | str. 127
94. Kierunki rozwoju prawa zobowiązań | str. 129
95. Dziedziczenie ustawowe i testamentowe | str. 131
96. Szczególne rodzaje sukcesji | str. 132
ROZDZIAŁ III. Historia prawa karnego | str. 134
§ 1. Prawo karne w średniowieczu | str. 134
A. Prawo karne wczesnego średniowiecza | str. 134
97. Przestępstwo i kara w ustroju plemienno-szczepowym | str. 134
98. Przestępstwa publiczne i prywatne | str. 136
99. Sposoby ograniczania krwawej zemsty | str. 137
100. Pojęcie przestępstwa. Charakter odpowiedzialności | str. 139
101. Kary państwowe (publiczne) | str. 142
102. Kary prywatne. System kar kompozycyjnych | str. 144
B. Kierunki rozwoju średniowiecznego prawa karnego | str. 146
103. Ograniczanie wojen prywatnych (wróżd) | str. 146
104. Nowa klasyfikacja przestępstw | str. 147
105. Przejawy subiektywizacji odpowiedzialności | str. 149
106. Nowa klasyfikacja kar | str. 150
§ 2. Zmiany w prawie karnym od schyłku wieków średnich | str. 151
A. Prawo karne Italii | str. 151
107. Ogólna charakterystyka włoskiego prawa karnego | str. 151
108. Zwycięstwo zasady publicznoprawnej | str. 152
109. Subiektywne przesłanki odpowiedzialności. Wina | str. 152
110. Warunki bezkarności. Obrona konieczna | str. 154
111. Formy stadialne przestępstwa. Usiłowanie | str. 155
112. Odpowiedzialność za udział w przestępstwie | str. 156
113. System kar | str. 156
114. Początki zwalczania herezji | str. 159
B. Rozwój prawa karnego w XVI-XVII wieku | str. 159
115. Prawo karne w początkach doby nowożytnej | str. 159
116. Publicznoprawny charakter przestępstwa | str. 160
117. Podstawy odpowiedzialności | str. 161
118. Nowe kierunki represji karnej. "Polowania na czarownice" | str. 162
119. Pojęcie i cel kary. Katalog kar | str. 164
120. Zasady stosowania kar | str. 165
ROZDZIAŁ IV. Historia postępowania sądowego | str. 167
§ 1. Proces sądowy w średniowieczu | str. 167
121. Wiadomości o najdawniejszych formach postępowania | str. 167
122. Ogólna charakterystyka procesu średniowiecznego | str. 168
123. Cechy procesu zwyczajnego i jego przebieg | str. 168
124. Środki dowodowe | str. 171
125. Nagana wyroku | str. 173
126. Postępowanie z urzędu. Proces rugowy | str. 174
127. Szczególne rodzaje postępowania | str. 175
128. Egzekucja wyroków | str. 176
129. Tendencje rozwojowe procesu średniowiecznego. Podział skarg | str. 176
130. Procesy szczególne | str. 177
§ 2. Rozwój procesu od schyłku średniowiecza | str. 178
A. Proces cywilny | str. 178
131. Proces cywilny włoski. Zasady procesu rzymsko-kanonicznego | str. 178
132. Stadia procesu. Litis contestatio | str. 179
133. Kierunki rozwoju procesu cywilnego w czasach nowożytnych | str. 181
B. Proces karny | str. 183
134. Proces karny włoski. Początki postępowania inkwizycyjnego | str. 183
135. Rozwój procesu inkwizycyjnego w XVI-XVIII wieku | str. 185
136. Charakter i przebieg postępowania inkwizycyjnego | str. 186
C. Cechy polskiego procesu ziemskiego w XVI-XVIII wieku | str. 189
137. Zasady postępowania skargowego | str. 189
138. Odrębności proceduralne w sprawach karnych | str. 191
Część II
PRAWO W CZASACH PÓŹNONOWOŻYTNYCH I NAJNOWSZYCH
ROZDZIAŁ I. Program kodyfikacji prawa | str. 193
139. Ruch kodyfikacyjny czasów Oświecenia | str. 193
140. Ideologiczne podstawy kodyfikacji - prawo natury | str. 194
141. Założenia programu kodyfikacji prawa | str. 196
142. Zaczątki prac kodyfikacyjnych. Pierwsze kodeksy | str. 197
143. Projekty kodyfikacyjne w Polsce epoki stanisławowskiej | str. 200
144. Nauka i nauczanie prawa w dobie Oświecenia | str. 201
145. Kształtowanie się systematyki prawa nowożytnego | str. 203
146. Odmienność systemu prawnego w Anglii | str. 204
146a. Kodyfikacja prawa kanonicznego | str. 205
ROZDZIAŁ II. Historia prawa prywatnego | str. 207
§ 1. Źródła prawa cywilnego i handlowego | str. 207
147. Landrecht pruski z 1794 roku | str. 207
148. Kodeks cywilny austriacki z 1811 roku (ABGB) | str. 208
149. Kodeks Napoleona | str. 210
150. Kodeks Napoleona na ziemiach polskich. Kodeks Cywilny Królestwa Polskiego | str. 212
151. Zwód Praw Cesarstwa Rosyjskiego | str. . 213
152. Kodeks cywilny niemiecki (BGB) | str. 214
153. Kodeks cywilny szwajcarski (ZGB) | str. 216
154. Źródła prawa cywilnego w II Rzeczypospolitej | str. 218
155. Źródła prawa prywatnego w Anglii | str. 220
156. Źródła prawa handlowego w Europie kontynentalnej | str. 220
§ 2. Charakterystyka instytucji prawa prywatnego | str. 223
157. Ogólny rys rozwoju prawa cywilnego w XIX i XX wieku | str. 223
A. Prawo osobowe i rodzinne | str. 225
158. Osoby fizyczne | str. 225
159. Osoby prawne | str. 227
160. Małżeństwo | str. 230
161. Rodzina | str. 233
B. Prawo majątkowe | str. 236
162. Własność | str. 236
163. Zobowiązania | str. 240
164. Spadkobranie | str. 244
165. Instytucje prawa handlowego | str. 249
C. Główne kierunki myśli cywilistycznej | str. 251
166. Kierunek dogmatyczny. Pozytywizm ustawowy | str. 251
167. Naturalizm prawniczy. Nowe metody wykładni | str. 253
ROZDZIAŁ III. Historia prawa karnego | str. 256
§ 1. Założenia programu kodyfikacji prawa karnego | str. 256
168. Powstanie humanitarnej doktryny prawa karnego w XVIII wieku | str. 256
169. Program humanitarystów w dziedzinie prawa karnego materialnego | str. 257
170. Ogólne założenia kodyfikacji karnych w XVIII i XIX wieku | str. 259
§ 2. Źródła prawa karnego | str. 261
171. Kodyfikacja prawa karnego we Francji. Code pénal | str. 261
172. Kodeksy karne austriackie | str. 263
173. Kodeksy karne państw niemieckich i II Rzeszy | str. 267
174. Kodeks Karzący Królestwa Polskiego z 1818 roku | str. 270
175. Kodeksy karne rosyjskie | str. 272
176. Kodyfikacja prawa karnego II Rzeczypospolitej | str. 275
177. Źródła prawa karnego w Anglii | str. 277
§ 3. Ogólna charakterystyka prawa karnego w XIX i XX wieku | str. 278
178. Zasady obowiązywania ustawy karnej | str. 278
179. Pojęcie przestępstwa. Klasyfikacja przestępstw | str. 279
180. Przesłanki odpowiedzialności karnej | str. 282
181. Nauka o karze. Teorie kary | str. 286
182. System kar | str. 287
183. Środki zabezpieczające | str. 291
§ 4. Główne kierunki doktryny prawa karnego | str. 292
184. Szkoła klasyczna | str. 292
185. Szkoła antropologiczna. Szkoła socjologiczna | str. 293
ROZDZIAŁ IV. Historia postępowania sądowego | str. 296
§ 1. Proces cywilny | str. 296
186. Kodyfikacja procesu cywilnego w Austrii | str. 296
187. Kodyfikacja procesu cywilnego w Prusach i II Rzeszy | str. 298
188. Francuski kodeks procedury cywilnej z 1806 roku (Code de procédure) | str. 300
189. Proces cywilny w Rosji XIX wieku | str. 301
190. Kodyfikacja procesu cywilnego w II Rzeczypospolitej | str. 302
191. Tendencje rozwojowe procesu cywilnego w XIX i XX wieku | str. 304
§ 2. Proces karny | str. 306
192. Program reformy procesu karnego w epoce Oświecenia | str. 306
193. Proces karny Rewolucji francuskiej i w czasach Napoleona | str. 309
194. Kodyfikacja procesu karnego w Austrii | str. 311
195. Kodyfikacja procesu karnego w Prusach i II Rzeszy | str. 313
196. Proces karny rosyjski w XIX wieku | str. 315
197. Kodyfikacja procesu karnego w II Rzeczypospolitej | str. 317
198. Ogólne tendencje rozwojowe procesu karnego w XIX i XX wieku | str. 318
Zakończenie. Prawo systemu socjalistycznego | str. 321
§ 1. Powstanie i rozwój systemu prawnego byłego ZSRR | str. 321
199. Prawo w dobie Rewolucji październikowej | str. 321
200. Program kodyfikacji prawa. Pierwsze kodeksy | str. 324
201. Tendencje rozwoju prawa cywilnego i rodzinnego | str. 325
202. Kierunki rozwoju prawa karnego | str. 327
203. Tendencje rozwoju postępowania sądowego | str. 328
§ 2. Powstanie i rozwój prawa krajów tzw. demokracji ludowej | str. 331
204. Geneza systemu prawnego krajów tzw. demokracji ludowej | str. 331
205. Kodyfikacja prawa cywilnego | str. 331
206. Kodyfikacja prawa karnego | str. 333
207. Kodyfikacja procesu cywilnego i karnego | str. 335
Informacja bibliograficzna | str. 337
Skorowidz źródeł | str. 349
Indeks osób | str. 355