Drugi tom Historii Persji obejmuje okres od najazdu Arabów, który zakończył się w połowie VII w. n. e. obaleniem dynastii Sasanidów i zniszczeniem państwa perskiego, aż do końca XV w., gdy Safawidzi, sturczony ród pochodzenia kurdyjskiego, założył nową dynastię i odbudował państwo perskie w jego dzisiejszych granicach.
Utraciwszy niezależność w VII wieku, Irańczycy po kilkudziesięciu latach kalifackiej okupacji przystąpili do systematycznej odbudowy utraconej niepodległości czyniąc to metodycznie i posuwając się krok po kroku w stronę wytyczonego celu. Wyzwalając się spod obcej dominacji, utworzyli na terenie dawnej Persji niezależne od kalifatu państwa irańskie, które nie nawiązywały do dawnej, przedmuzułmańskiej tradycji, lecz godziły się z nowym, teraz muzułmańskim ładem. Proces ten, rozciągnięty w czasie, który był w swej istocie bardzo złożonym wydarzeniem w dziejach Persji, o ogromnym znaczeniu politycznym i kulturowym, jest głównym tematem prezentowanej pozycji.
WSTĘP Transkrypcja Ważniejsze źródła: od najazdu Arabów do końca epoki Seldżuków Teksty arabskie Teksty perskie Teksty autorów chrześcijańskich Ważniejsze źródła: od wystąpienia Seldżuków do upadku Timurydów CZĘŚĆ I POD WŁADZĄ KALIFATU ROZDZIAŁ 1 NAJAZD ARABÓW Sytuacja polityczna przed najazdem Podbój Persji: Qadisijja, Madain, Dżalula, Nehawand Po Nehawandzie. Drugi etap podboju Zdobycie Transoksanii ROZDZIAŁ 2 KALIFAT UMAJJADÓW Początek okupacji Dwie społeczności: od wrogości do zgody. Mawali Tworzenie administracji Podatki ROZDZIAŁ 3 PIERWSZE KROKI W STRONĘ NIEPODLEGŁOŚCI Rzut oka na sytuację polityczną Opozycja abbasydzka i imamici Powstanie Bihafarida Kreowanie przywódcy Irańczyków: Abu Muslim Wojna domowa Abbasydów z Umajjadami ROZDZIAŁ 4 KALIFAT ABBASYDÓW Polityka i stosunki wewnętrzne za Abbasydów Ustrój państwa Władze najwyższe: kalif, dwór i wezyr Administracja centralna i terenowa Wojsko Turcy w gwardii kalifów Podatki Dirhemy gitrifi Nadania lenne i beneficja typu iqta Irańczycy i Arabowie. Kultura i cywilizacja perska w kalifacie Szuubijja ROZDZIAŁ 5 IRAN POD WŁADZĄ ABBASYDÓW WALKA O NIEZAWISŁOŚĆ Współdziałanie z nową władzą Powstania w północnym Iranie Powstanie Sunbada Powstanie Muqanny Powstanie chłopskie Babaka Irańczycy na dworze Abbasydów Pierwszy nieudany spisek: Barmakidzi Powstanie Rafi b. Lajsa w Mawarannarze i jego następstwa Trzecia wojna domowa w kalifacie: al-Mamun versus al-Amin Druga próba opanowania kalifatu przez Irańczyków CZĘŚĆ II ROZPAD TERYTORIALNY KALIFATU PIERWSZE NIEPODLEGŁE PAŃSTWA NA TERENIE IRANU ROZDZIAŁ 6 POLITYCZNE ODRODZENIE PERSJI Tahirydzi Charydżyci i polityczne ożywienie w Sistanie Powstanie Hamzy al-Charydżi ROZDZIAŁ 7 PEŁNA NIEZALEŻNOŚĆ OD KALIFATU Saffarydzi Powstania i ruchy społeczne w IX wieku Powstanie plemienia Dżutt Powstanie zandżów Karmaci, ismailici, mutazylici Życie polityczne w północnym Iranie Wybrzeże Morza Kaspijskiego. Państwa Alidów i Zijarydów Dynastie Azerbejdżanu i Zakaukazia ROZDZIAŁ 8 SAMANIDZI I EMIRAT W BUCHARZE Powstanie emiratu Turcy w emiracie. Gulamowie Ustrój państwowy Władze centralne Władze terenowe Miasta Rządy gwardii tureckiej i upadek emiratu Buchary ROZDZIAŁ 9 ODRODZENIE PERSKIEJ KULTURY I NAUKI Poezja Filozofia, medycyna i nauki ścisłe ROZDZIAŁ 10 OŻYWIENIE POLITYCZNE W ZACHODNIEJ PERSJI Zajdyci i Mardawidż Bujidzi. Niezależny emirat w zachodniej Persji Bujidzi u szczytu potęgi. Adud ad-Daula Azud ad-Daula i jego czasy Stosunki wewnętrzne w emiracie za Adud ad-Dauli Gospodarka Stosunki wyznaniowe pod rządami Adud ad-Dauli Dwór Emiraty Bujidów po śmierci Adud ad-Dauli Schyłek rządów Bujidów Najazd Seldżuków i likwidacja bujidzkich emiratów CZĘŚĆ III PANOWANIE NOMADÓW ROZDZIAŁ 11 NIEWOLNICY TURECCY U WŁADZY. GAZNAWIDZI Utworzenie emiratu Polityka zagraniczna Ustrój emiratu Administracja Finanse Wojsko Czasy Mahmuda i Masuda Apogeum potęgi Gazny. Mahmud i Masud Kwestia turecka Życie kulturalne w Gaznie: literatura i nauka Po Dandanqanie ROZDZIAŁ 12 SELDŻUCY Od zaczątków organizacji plemiennej do zwycięstwa pod Dandanqanem Pokonanie Bujidów i zdobycie Bagdadu Stabilizacja władzy. Rządy Alp Arslana Ostatni z Wielkich Seldżuków Wojsko Polityka ekonomiczna Nizam al-Mulk, wezyr dwóch Wielkich Seldżuków Upadek sułtanatu. Od Malik-szaha do Sandżara Panowanie Sandżara i ostateczny upadek sułtanatu Rozpad dzielnicowy sułtanatu ROZDZIAŁ 13 CHOREZMSZAHOWIE I PIERWSZY NAJAZD MONGOŁÓW Niezależność horezmu Gospodarka Persji w XII w Powstanie państwa Mongołów Najazd Czingis-chana Ostatni chorezmszah i Mongołowie ROZDZIAŁ 14 DRUGI NAJAZD MONGOŁÓW I RZĄDY ILCHANÓW Podbój Iranu przez Hulagu Pierwsi Ilchanowie Ustrój państwa Sytuacja polityczno-społeczna przed reformami Gazana Gospodarka System podatkowy Czasy Gazana Przebudowa państwa. Reforma Gazana Ostatnie lata potęgi Ilchanów. Oldżajtu i Abu Said Koniec panowania Mongołów ROZDZIAŁ 15 IRAN PO ROZPADZIE PAŃSTWA ILCHANÓW Timur, Timurydzi i Turkmeni w Iranie Pod rządami Timura Timurydzi w zachodnim Iranie Timurydzi we wschodnim Iranie Gospodarka za Timurydów Kultura i nauka w Iranie w epoce timurydzkiej Zachodni Iran po upadku Timurydów. Karakojunlu i Akkojunlu Kyzylbasze i Safawidzi DYNASTIE LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA INDEKS