Grzech we współczesnej polszczyźnie. Studium językowo-kulturowe. Bydgoskie Studia nad Pragmatyką Językową 2018 nr 3
W trzecim tomie serii „Bydgoskie Studia nad Pragmatyką Językową” autorka podejmuję próbę odtworzenia obrazu
grzechu utrwalonego zarówno w języku, jak i w kulturze. Analizy językowe prowadzi na płaszczyźnie synchronicznej, sporadycznie sięgając też do faktów dawnych. Impulsem do podjęcia rozważań na temat funkcjonowania grzechu w językowo-kulturowej przestrzeni jest tu z jednej strony brak kompletnej, całościowej publikacji poświęconej językowym aspektom grzechu, z drugiej zaś – coraz powszechniejsze przekonanie, iż w wieku sekularyzacji grzech stał się dla wielu ludzi
pojęciem przestarzałym, częściej identyfikowanym z naruszeniem normy, działaniem wbrew przyjętym zasadom, niż z kategoriami ściśle religijnymi.
Wstęp 7
ROZDZIAŁ PIERWSZY grzech – teoretyczno-metodologiczne zaplecze analiz 15
1. Grzech jako przedmiot badań 15
2. Podstawowe założenia gramatyki kognitywnej 19
2.1. Konceptualizacja 21
2.2. Prototyp 22
2.3. Kategoria radialna i model sieciowy 23
2.4. Metafora 24
3. Językowy obraz świata 27
ROZDZIAŁ DRUGI grzech w kulturze 35
1. Grzech w kulturach ludów pierwotnych 35
2. Grzech w religii 38
2.1. Grzech w religiach niechrześcijańskich 38
2.2. Grzech w religii chrześcijańskiej 46
2.2.1. Uwagi ogólne 46
2.2.2. Grzech w Starym i Nowym Testamencie 51
2.2.3. Grzech w teologii katolickiej 58
2.2.4. Grzech w teologii prawosławnej 63
2.2.5. Grzech w teologii protestanckiej 65
2.2.6. Klasyfikacje grzechów 67
2.2.6.1. Grzech pierworodny 69
2.2.6.2. Grzech śmiertelny 74
2.2.6.3. Grzech powszedni 75
2.2.6.4. Grzechy przeciwko Duchowi Świętemu oraz wołające o pomstę do nieba 76
2.2.6.5. Grzechy główne 78
2.2.6.5.1. Pycha 81
2.2.6.5.2. Chciwość 85
2.2.6.5.3. Nieczystość 87
2.2.6.5.4. Zazdrość 89
2.2.6.5.5. Nieumiarkowanie w jedzeniu i piciu 91
2.2.6.5.6. Gniew 93
2.2.6.5.7. Lenistwo 94
2.2.6.6. Grzechy przeciwne cnotom 96
2.2.6.6.1. Grzechy przeciwne cnotom teologicznym 97
2.2.6.6.2. Grzechy przeciwne cnotom moralnym 99
2.2.6.7. Grzechy naruszające przykazania Boże 101
3. Grzech w sztuce 105
ROZDZIAŁ TRZECI grzech w języku 115
1. Leksykalno-semantyczna charakterystyka grzechu w polszczyźnie 115
1.1. Grzech a zło 116
1.2. Etymologia grzechu 127
1.3. Formacje słowotwórcze 129
2. Grzech w definiowaniu 134
3. Pole leksykalne grzechu 144
3.1. Jednostki leksykalne w polu grzechu 145
3.1.1. Płaszczyzna religijna. Wina, przewina, nieprawość, występek 146
3.1.2. Płaszczyzna pozareligijna. Błąd, uchybienie, przewinienie, sprawka, wykroczenie, niedopatrzenie, przeoczenie 155
3.2. Frazeologizmy 162
3.3. Przysłowia i wyrażenia przysłowiowe 168
ROZDZIAŁ CZWARTY grzech w perspektywie językowo-kulturowej 175
1. Kulturowy obraz grzechu 175
2. Obraz grzechu w języku 185
3. Porównanie 192
Zakończenie 197
Wykaz skrótów 200
Literatura 202
Summary 211