Finanse osobiste. Planowanie ochrony ubezpieczeniowej
"Rozważania dotyczące finansjalizacji, indywidualizacji i prywatyzacji budżetów gospodarstw domowych, finansów osobistych oraz planowania ochrony ubezpieczeniowej pozwalają na sformułowanie zasadniczej tezy pracy. Finanse osobiste z uwagi na proces finansjalizacji oraz zmiany dokonujące się w obrębie otoczenia społeczno-gospodarczego wymagają przeprowadzania prognoz uwzględniających coraz dłuższy horyzont czasowy. Ważnym elementem finansów osobistych jest również ochrona ubezpieczeniowa, a odpowiednie planowanie pozwala zoptymalizować jej zakres i poziom. Adekwatność i realność ochrony ubezpieczeniowej stanowią zaś użyteczne kryteria ewaluacji metody ubezpieczenia w finansach osobistych.
Niniejsza monografia składa się z trzech rozdziałów, w których zawarto rozważa¬nia dotyczące koncepcji finansów osobistych, planowania finansowego, planowania ochrony ubezpieczeniowej oraz zastosowania kryteriów adekwatności i realności do oceny ochrony ubezpieczeniowej. W rozdziale pierwszym przedstawiono różne koncepcje finansów osobistych, postrzeganych m.in. przez pryzmat teorii ekono¬micznych, socjologicznych i psychologicznych, oraz zaproponowano sposób definiowania i systematyzacji tego pojęcia. Omówiono również metody prezentacji finansów osobistych w systemie rachunków narodowych, w badaniach budżetów gospodarstw domowych oraz w koncepcji ekonomicznego dobrostanu i zasobów netto. Następnie dokonano analizy rozwoju finansów osobistych w kontekście procesu finansjalizacji, indywidualizacji, prywatyzacji oraz urynkowienia. Kolejną część rozdziału pierwszego poświęcono planowaniu finansowemu, ze szczególnym uwzględnieniem wpływu wybranych kategorii finansowych (przychodów, należności, rozchodów, zobowiązań i zasobów) na wynik bieżący i przyszły (planowany). Omówiono szczegółowo także strategiczne planowanie finansowe oraz zaproponowano zintegrowane podejście do finansów osobistych, oparte na zasobach, które jest przykładem ujęcia dynamicznego, uwzględniającego zmiany poszczególnych kategorii finansowych w ramach kolejnych faz cyklu życia.
W rozdziale drugim rozważania dotyczące planowania finansów są kontynuowane z uwzględnieniem ryzyka i możliwości zarządzania nim przy użyciu metody ubezpieczenia. Poza omówieniem jej najistotniejszych elementów z perspektywy finansów osobistych w rozdziale zdefiniowano również potrzeby ubezpieczeniowe, determinujące zakres i poziom ochrony ubezpieczeniowej. Następnie przedstawiono sposoby dynamicznego kształtowania potrzeb ubezpieczeniowych w obrębie koncepcji zintegrowanych finansów osobistych, zaprezentowanej w rozdziale pierwszym. Dalszą część rozważań poświęcono zdefiniowaniu kryteriów oceny zastosowania ochrony ubezpieczeniowej w ramach finansów osobistych. Wychodząc od pojęcia skuteczności i efektywności, zaproponowano zastosowanie koncepcji adekwatności i realności ochrony ubezpieczeniowej.
W rozdziale trzecim przedstawiono natomiast determinanty udziału jednostki lub gospodarstwa domowego w procesie zarządzania ryzykiem, ze szczególnym uwzględnieniem świadomości ekonomicznej i ubezpieczeniowej, ekskluzji finansowej, działań państwa oraz praktyk biznesowych. Następnie zaprezentowano wyniki analizy przykładów instytucjonalizacji w kontekście adekwatności i realności w obrębie zarówno struktury podmiotowej rynku ubezpieczeniowego, jak i regulacji prawnych (krajowych i europejskich)."
Wstęp
1. Finanse osobiste w kontekście gospodarstwa domowego
1.1. Definicje i koncepcje finansów osobistych
1.2. Finanse osobiste w teoriach ekonomicznych, socjologicznych i psychologicznych
1.3. Finanse osobiste w gospodarce narodowej
1.3.1. System rachunków narodowych
1.3.2. Budżety gospodarstw domowych
1.3.3. Koncepcja ekonomicznego dobrostanu (economic well-being) i zasobów netto (net worth)
1.4. Proces finansjalizacji gospodarstw domowych
1.4.1. Definicje finansjalizacji
1.4.2. Geneza i przebieg finansjalizacji
1.4.2.1. Geneza i przebieg finansjalizacji na przykładzie Stanów Zjednoczonych
1.4.2.2. Finansjalizacja budżetów gospodarstw domowych w Polsce
1.4.3. Zakres prywatyzacji i indywidualizacji budżetów gospodarstw domowych
1.5. Planowanie finansów osobistych
1.5.1. Przychody i należności
1.5.2. Rozchody i zobowiązania
1.5.3. Zasoby
1.5.4. Strategie finansowe gospodarstwa domowego
1.5.5. Ubezpieczenie w strategiach finansowych gospodarstwa domowego
2. Ochrona ubezpieczeniowa gospodarstwa domowego
2.1. Zarządzanie ryzykiem w kontekście planowania finansów osobistych
2.2. Metoda ubezpieczenia w zarządzaniu ryzykiem
2.2.1. Ryzyko ubezpieczeniowe
2.2.2. Składka ubezpieczeniowa
2.2.3. Zdarzenie losowe i strata w ochronie ubezpieczeniowej
2.2.4. Świadczenie ubezpieczeniowe
2.3. Ubezpieczenia w finansach osobistych
2.3.1. Metody określania potrzeb ubezpieczeniowych
2.3.1.1. Metoda luki przychodowej
2.3.1.2. Zaspokajanie potrzeb ubezpieczeniowych na przykładzie stopniowej annuityzacji
2.4. Koncepcja adekwatności i realności ochrony ubezpieczeniowej
2.4.1. Koncepcje skuteczności i efektywności
2.4.2. Skuteczność i efektywność ochrony ubezpieczeniowej
2.4.3. Adekwatność i realność ochrony ubezpieczeniowej
2.4.3.1. Koncepcje adekwatności w finansach
2.4.3.2. Adekwatność w ubezpieczeniach
2.4.3.3. Koncepcje realności w finansach
2.4.3.4. Realność ochrony ubezpieczeniowej
2.4.4. Adekwatność i realność ochrony ubezpieczeniowej w kontekście
skuteczności i efektywności ochrony ubezpieczeniowej
3. Instucjonalizacja problemu adekwatności i realności w zarządzaniu finansami osobistymi
3.1. Pojęcie instytucjonalizacji rynku finansowego
3.2. Przesłanki instytucjonalizacji rynku ubezpieczeniowego
3.2.1. Świadomość finansowa i ubezpieczeniowa
3.2.2. Ewolucja roli państwa w zapewnianiu bezpieczeństwa finansowego
3.2.3. Problem ekskluzji finansowej
3.2.4. Dominująca pozycja instytucji finansowych oraz ograniczenia produktowe i podażowe
3.3. Instytucjonalizacja rynku ubezpieczeniowego
3.3.1. Ekonomiczne, prawne i behawioralne aspekty ochrony konsumenta
3.3.2. Kształtowanie ochrony ubezpieczeniowej i kanały dystrybucji
3.3.3. Likwidacja strat i rozstrzyganie sporów
3.3.4. Wypłacalność i fundusze gwarancyjne
3.3.5. Schemat instytucjonalizacji rynku ubezpieczeniowego
Zakończenie. Postulaty dotyczące planowania ochrony ubezpieczeniowej
Bibliografia
Aneks