Faszystowski trzon radykalnego nacjonalizmu ukraińskiego

Faszystowski trzon radykalnego nacjonalizmu ukraińskiego

Faszyzm pojawił się po pierwszej wojnie światowej. Nazwę zaczerpnął od pierwszych jego promotorów – faszystów włoskich. Jego zwolennicy rozumieli przemoc jako narzędzie do osiągnięcia własnych celów politycznych, a wojnę traktowali jako konieczność. Faszyzm miał od samego początku charakter transnarodowy. Powstawał i był rozpowszechniany przez organizacje i partie działające zarówno w państwach narodowych, jak i w społecznościach bezpaństwowych. Autor tego zwięzłego studium wyjaśnia, jak ukraińscy nacjonaliści zareagowali na pojawienie się faszyzmu w Europie i jak sami zaczęli tworzyć własną formę tego ruchu. Koncentrując się na takich zagadnieniach, jak ideologia, przemoc, rasizm, religia, antysemityzm i rytuały, studium pokazuje, jaką rolę faszyzm odgrywał w działalności Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów i jak oddziaływał na działalność Ukraińskiej Powstańczej Armii.



Studium to jest tłumaczeniem książki The Fascist Kernel of Ukrainian Genocidal Nationalism, wydanej w 2015 r. w ramach serii „The Carl Beck Papers” poświęconej historii Europy Wschodniej. Przygotowując do publikacji polski przekład tego eseju, natknąłem się na dwa ważkie i powiązane ze sobą zjawiska. Po pierwsze, zauważyłem, że badania nad dwudziestowieczną historią Ukrainy w Polsce są z reguły oderwane od badań nad faszyzmem i Holokaustem. Z tego względu pomijają one tworzenie ukraińskiego faszyzmu przez Organizację Ukraińskich Nacjonalistów oraz innych ukraińskich polityków, a także ich postępowanie podczas Zagłady. Jest to uwarunkowane między innymi tym, że w Polsce badania nad Organizacją Ukraińskich Nacjonalistów i Ukraińską Powstańczą Armią koncentrowały się w dużej mierze na konflikcie polsko-ukraińskim oraz czystce etnicznej na Wołyniu i w Galicji Wschodniej. Po drugie, dostrzegłem, że podejmowane na Ukrainie badania nad „integralnym nacjonalizmem” są oderwane od badań nad drugą wojną światową, Holokaustem i przemocą. Z tego powodu wpływ transnarodowego faszyzmu na działalność Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów i Ukraińskiej Powstańczej Armii oraz tworzenie ukraińskiego faszyzmu ogólnie nie są znane, podobnie jak zachowanie ukraińskich nacjonalistów podczas zagłady Żydów. Faszyzm w kontekście ukraińskiej historii zarówno w Polsce, jak i na Ukrainie jest rozumiany przede wszystkim jako obelga, a nie jako problem badawczy. Prezentowane studium ma za zadanie ten stan wiedzy zmienić.

Grzegorz Rossoliński-Liebe ma rzadką umiejętność syntetycznej analizy drażliwych i bolesnych tematów. Wydobywa i prześwietla też wątki, które wielu chętnie by pomijało. Niektóre podjęte zagadnienia jeszcze długo pozostaną zapewne sporne, ale bez takich pozycji jak ta debata historyczna byłaby niemożliwa. — Grzegorz Krzywiec

Ta dobrze udokumentowana książka porusza zagadnienie więzów między Organizacją Ukraińskich Nacjonalistów a faszystowskimi ruchami w międzywojennej Europie. To obowiązkowa lektura dla wszystkich zainteresowanych dwudziestowieczną historią Europy. — Antony Polonsky


Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów i jej zbrojne ramię, Ukraińska Powstańcza Armia, są gloryfikowane na Ukrainie jako narodowi bohaterowie. Czym jednak były te organizacje z naukowego punktu widzenia? Grzegorz Rossoliński-Liebe przekonująco pokazuje, że OUN postrzegała samą siebie jak organizację należącą do tej samej grupy ruchów co włoscy faszyści i niemieccy narodowi nacjonaliści. — John-Paul Himka


To studium pokazuje, jak najpierw włoski faszyzm, a później niemiecki narodowy socjalizm oddziaływały na radykalny ukraiński nacjonalizm, przede wszystkim Organizację Ukraińskich Nacjonalistów, i jak ta organizacja próbowała stworzyć własną ukraińską formę faszyzmu. — Arnd Bauerkämper


W tym ciekawie napisanym eseju Grzegorz Rossoliński-Liebe naświetla, jak Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów próbowała stworzyć etnicznie jednorodne państwo typu faszystowskiego. Aby to osiągnąć, ukraińscy nacjonaliści mordowali przede wszystkim Żydów i Polaków. Dokonywali tego jako członkowie OUN, Ukraińskiej Powstańczej Armii albo służąc w ukraińskiej policji dowodzonej przez Niemców. — Omer Bartov

dr Grzegorz Rossoliński-Liebe pracuje jako historyk na Freie Universität Berlin. Jest autorem pierwszej naukowej biografii Stepana Bandery, kilkunastu artykułów poświęconych zagładzie Żydów, faszyzmowi i drugiej wojnie światowej oraz współredaktorem zbioru studiów Fascism without Borders. Transnational Connections and Cooperation between Movements and Regimes in Europe from 1918 to 1945.