Książka zawiera opis fali wychodźstwa z Polski po rozszerzeniu Unii Europejskiej 1 maja 2004 r. Autorzy, przedstawiając zjawisko najnowszej migracji z Polski, korzystają tak z polskich statystyk, jak i krajów docelowych. Ukazują zróżnicowanie regionalne odpływu ludności, jego skomplikowane podłoże społeczne oraz gospodarcze. Na podstawie własnych badań ilościowych i jakościowych prezentują strategie działań migrantów, rolę sieci powiązań migracyjnych, proces tworzenia nowych gospodarstw domowych na obczyźnie oraz sposoby korzystania z kapitału migracyjnego. Uwzględniają przy tym kontekst globalnego kryzysu gospodarczego drugiej połowy 2008 r.
Książka zainteresuje specjalistów zajmujących się mobilnością przestrzenną ludności, ekonomicznymi i socjologicznymi aspektami rynku pracy oraz praktyków odpowiedzialnych za kształtowanie i realizację polityki migracyjnej.
Słowo wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 1. Cel książki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 10 Część I. Podstawy koncepcyjne 2. Od europejskiej emigracji do imigracji . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 3. Przesłanki emigracji ostatniej w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . .. 24 Część II . Migracje przedakcesyjne 4. Krótkotrwałość i niepełność migracji w dobie transformacji systemowej . 37 4.1. Krótkotrwałość migracji . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 4.2. Migracja niepełna – formą dominującą . . . . . . . . . . . . 40 4.3. Emigracja okresu transformacji . . . . . . . . . . . . . . 53 4.4. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 Część III . Wpływ wstąpienia Polski do Unii Europejskiej na wielkość i kierunki migracji oraz cechy migrantów 5. I le osób odpłynęło z Polski po 1 maja 2004 roku? . . . . . . . . 65 6. Kierunki geograficzne oraz dynamika migracji przed akcesją i po niej . 76 6.1. Notka o metodzie badania . . . . . . . . . . . . . . . . 76 6.2. Ogólne prawidłowości . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 6.3. O znaczeniu Wielkiej Brytanii . . . . . . . .. . . . . . . 88 7. Cechy osób migrujących przed akcesją i po niej . . . . . . . . . . . . . 95 7.1. Płeć i wiek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 96 7.2. Poziom wykształcenia . . . . . . . . . .. . . . . . . . 99 7.3. Typ miejsca zamieszkania . . . . . . . ....... . . . . . . 101 8. Regiony pochodzenia (zamieszkania) osób migrujących przed akcesją i po niej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104 8.1. Ogólne prawidłowości . . . . . . . . . . . . . . . . . 104 8.2. Region a cechy osób migrujących . . . . . . . . . . . . . 107 9. Cechy migrujących – próba interpretacji . . . . . . . . . . . . . . . . 110 Część IV. Migracje poakcesyjne a potencjał migracyjny 10. Selektywność odpływu – ku wygaszaniu rezerw migracji . . . . . . . 121 10.1. O „wyrównaniu szans”: region i kategoria miejsca zamieszkania przed migracją . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121 10.2. Cechy jednostek a skłonność do migracji: płeć, wiek i poziom wykształcenia . . . . . . . . . . . . . . .. . . . 125 10.3. Geograficzne kierunki odpływu z Polski a selektywność migracji . . . 127 10.4. Zróżnicowanie ubytków demograficznych na skutek migracji . . . . . 130 10.5. Poszukiwanie wyjaśnień . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133 Część V. Strategie migracyjne 11. Racjonalność migrantów poakcesyjnych . . . . . . . . . . . . 143 11.1. Makroracjonalność migrantów poakcesyjnych . . . . . . . . . . 144 11.2. Mikroracjonalność migrantów poakcesyjnych . . . . . . . . . . . . . . .145 12. Zasoby migrantów na rynkach pracy krajów przyjmujących – diagnoza . ....147 12.1. Charakterystyka migrantów poakcesyjnych w zwierciadle statystyk krajów przyjmujących . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147 12.2. Pozycja polskich pracowników na wybranych rynkach pracy . . . . . 149 12.3. Alokacja sektorowa Polaków w krajach przyjmujących . . . . . . . . ... 151 13. Kapitalizowanie i dekapitalizowanie indywidualnych zasobów migrantów poakcesyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 160 13.1. Mobilność społeczno-zawodowa migrantów poakcesyjnych . . . . . . 160 13.2. Dekwalifikacja, dewaluacja, degradacja zawodowa czy „konstruktywne zawieszenie” migrantów poakcesyjnych? . . . . . . . . . . . . . 162 13.3. Wychodzenie z nielegalności . . . . . . . . . . . . . . . 169 13.4. Strategie ekonomiczne: proaktywne czy reaktywne? . . . . . . . 171 14. Migracyjny kapitał społeczny . . . . . . . . . . . . . . . 175 14.1. Strategie migranckich gospodarstw domowych na obczyźnie . . . . . . ...175 14.2. Sieci migranckie . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182 14.3. Skupienia przestrzenne Polaków w wybranych krajach przyjmujących . ....185 15. Transfer kapitałów migrantów poakcesyjnych . . . . . . . .. . . 197 15.1. Transfer środków pieniężnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198 15.2. Transfer innych kapitałów . . . . . . . . . . . . . . . 203 16. Strategie powrotów migrantów poakcesyjnych . . . . . . . . . . . . . . . 206 16.1. Deklaracje chęci pozostania i powrotów w badaniach poza statystyką publiczną i ich wiarygodność . . . . . . . . . . . . . .. . . 206 16.2. Strategie powrotów, przeczekania, pozostania . . . . . . . . . . . . . 213 16.3. Modele powrotów: powrót intencjonalnie zakończony i powrót intencjonalnie nieprzewidywalny . . . . . . . . . . . . . . . 216 16.4. Zachowania migrantów wobec globalnego kryzysu gospodarczego . . . ...220 16.5. Płynność powrotu . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222 17. Synteza poakcesyjnych strategii migracyjnych . . . . . . ... . . 224 Zakończenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229 Literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234