(…) Od czego zależą sukcesy szkolne uczniów jako przeciwieństwo niepowodzeń szkolnych? Można je podzielić na: uwarunkowania szkolne (warunki do nauki i osiągania sukcesów, kompetencje nauczycieli, rozwój zainteresowań uczniów i wspomaganie ich w rozwoju, wspieranie rodziców, regulacje prawne dotyczące funkcjonowania szkoły); rodzinne (stworzenie warunków do nauki, rozwijanie zainteresowań dzieci, motywowanie ich do nauki, kontakty ze szkołą); środowiskowe (rozbudowane oferta rozwoju zainteresowań); osobowościowe (indywidualny poziom uzdolnień, wspieranie w nauce, osobiste zainteresowania, aktywność, motywacja do nauki). Zabiegając o sukcesy szkolne uczniów, powinniśmy starać się w pierwszej kolejności o to, aby szkoła tworzyła warunki i klimat do ich osiągania7. Infrastruktura i baza materialna, na której koncentrowaliśmy się na początku, nie gwarantuje sama z siebie uczniom sukcesów. Nauczyciele muszą być przy¬ gotowani do jej wykorzystania i powinni ją wykorzystywać. Chodzi zatem o kompetencje metodyczne i organizacyjne nauczycieli. Co zrobić, aby uczniowie chcieli chętnie uczęszczać do szkoły, nie mieli fobii wobec szkoły, a szkoła nie sprawiała, że uczniowie stają się coraz bar¬dziej znerwicowani i agresywni? Szkoła powinna rozwijać zainteresowania uczniów poprzez swoje programy nauczania dostosowane do indywidualnych możliwości rozwojowych uczniów, bogatą ofertę zajęć pozalekcyjnych, tak, aby stała się miejscem przyjaznym i lubianym przez uczniów. W tym zakresie konieczna jest współpraca z rodzicami i wspomaganie ich w procesie wychowania. Rodzice oczekują od nauczycieli porad na temat określonych problemów wychowawczych itp.8 Liczą na zachowania nauczycie¬la podobne do lekarza (stawia diagnozę, ale także podejmuje środki zaradcze). Rodzice powinni wyzwalać w swoich dzieciach zainteresowania i umożliwiać ich rozwijanie, interesować się wynikami w nauce, pomagać dzieciom, jeśli jest taka potrzeba, lub ograniczać się do dyskretnej kontroli. Oddając do rąk Czytelników kolejną monografię poświęconą jakości edukacji, mamy nadzieję, że uda się nam podtrzymać dyskusję i badania nad stanem polskiej edukacji. Zenon Jasiński
Wstęp Zenon Jasiński 13 Część I. Aspekty nauczania we współczesnej szkole Józef Kuźma Ku szkole jutra bardziej skoncentrowanej na uczniach 21 Józef Sowa Edukacja dla przyszłości 33 Ryszard Pęczkowski Nauczanie w klasach łączonych – kontekst teoretyczno-empiryczny 45 Część II. Wzorzec współczesnego pedagoga Michał Cholewiński Lider czy zgodny współpracownik? Stale aktualny dylemat roli współczesnego nauczyciela 57 Grzegorz Polański Nauczyciel facylitator w perspektywie adolescenta 67 Bogdan Urbanek Co może wyczarować nauczycielska wyobraźnia? 79 Część III. Sukcesy i niepowodzenia młodzieży szkolnej Andrzej Jasiński, Zenon Jasiński Wybrane uwarunkowania sukcesów uczniów szkół podstawowych Opolszczyzny z perspektywy badań przesiewowych 95 Beata Ciupińska Uwarunkowania niepowodzeń szkolnych i ich wpływ na przebieg procesu socjalizacji 111 Maria Kopsztejn Tradycja i nowoczesność – lista lektur w szkole ponadgimnazjalnej: skrócić, zmienić czy zostawić? Refleksje o kształceniu literackim i kulturowym 121 Część IV. Problemy młodzieży w wieku gimnazjalnym Małgorzata Kuśpit Postawa twórcza a style radzenia sobie ze stresem przez osoby w okresie wczesnej dorosłości 135 Dorota Domińska-Werbel Osobowościowe uwarunkowania strategii radzenia sobie młodzieży gimnazjalnej w sytuacji nacisku społecznego 149 Część V. Edukacja jutra w rozważaniach teoretycznych Jolanta Lenart, Zbigniew Lenart Modelowe środowisko szkolne. Idea czy rzeczywistość 163 Teresa Neckar-Ilnicka Pedagogika sukcesu – perspektywa nowej subdyscypliny pedagogicznej 175