Dziecko z autyzmem
Praca ma charakter unikatowy. Zawiera konkretne wskazówki co do diagnozy psychopedagogicznej i pracy terapeutyczno-wychowawczej z małymi dziećmi z autyzmem. Szczególną wartością tego opracowania jest to, że mogą z niego korzystać zarówno studenci psychologii i studiów pokrewnych, jak i rodzice, nauczycielki przedszkoli i specjaliści, pracujący w ośrodkach diagnostyczno-terapeutycznych. Ta praca stanowi konkretną pomoc dla wszystkich osób, borykających się z trudnościami rozumienia, współprzeżywania i korygowania zachowań dzieci autystycznych. Z recenzji prof. dr hab. Małgorzaty Kościelskiej Książka przedstawia metodę wspomagania rozwoju dzieci stosowaną z sukcesem od 15 lat w Klubie Terapeutycznym dla Dzieci z Poważnymi Problemami Emocjonalnymi i ich Rodzin działającym przy Ośrodku Badań i Usług Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego. Program terapii opiera się na scenariuszach procedur terapeutycznych, pomagających kształtować podstawowe kompetencje społeczne u dzieci, umożliwiających budowanie relacji z innymi ludźmi. Metody postępowania zostały tak opracowane, by mogły je stosować osoby, także rodzice, bez specjalistycznego wykształcenia. Proponowane metody nie wymagają nakładów finansowych ani specjalistycznego sprzętu – „narzędziem” terapii są opiekunowie lub terapeuci. Do książki dołączono karty, które pomagają w diagnozie dziecka, zaplanowaniu najlepszego programu pracy z nim oraz w obserwacji postępów.
Przedmowa (Hanna Olechnowicz, Robert Wiktorowicz) 9
Kurs kwalifikacyjny dla nauczycieli dzieci z autyzmem (Anna Ciupa) 13
CZĘŚĆ I. Scenariusze postępowania terapeutycznego – wprowadzenie 21
A. Uzasadnienie teoretyczne 22
1. Jak uwolnić w dzieciach z autyzmem wrodzone wzorce przywiązania? (Hanna Olechnowicz) 23
2. Wprowadzenie dziecka z zaburzeniami ze spektrum autyzmu w świat relacji, porozumiewania się i myśli – model DIR/Floortime Stanleya I. Greenspana i Sereny Wieder (Robert Wiktorowicz) 32
B. Wskazówki metodyczne 52
3. Zespolenie diagnozy i terapii (Hanna Olechnowicz) 53
4. Czym są karty diagnostyczno-terapeutyczne i jak się nimi posługiwać (Hanna Olechnowicz) 58
CZĘŚĆ II. Wgląd w sytuację psychologiczną dziecka i ustalenie progów tolerancji na bodźce zewnętrzne 61
Wstępna diagnoza sytuacji psychicznej i potrzeb terapeutycznych dziecka 63
PAKIET I: Reaktywność zmysłów 69
I/1 Ustalenie progów tolerancji dziecka na bodźce zewnętrzne, ustalenie postępowania oszczędzającego 69
I/2 Reaktywność słuchowa 70
I/3 Obszary wrażliwości na dotknięcie 71
I/4 Autostymulacja zmysłu równowagi 73
I/5 Wykorzystanie wrażliwości węchowej 75
I/6 Wrażliwość układu wegetatywnego 76
PAKIET II: Dążenia i samorzutne działania 77
II/1 Dynamika zachowania 77
II/2 Tropizmy: ku ludziom i rzeczom – od ludzi i rzeczy 78
II/3 Niepokój ruchowy i krótkotrwałość skupienia 80
II/4 Krzyki i wybuchy afektomotoryczne 81
II/5 Barwa i ekspresja głosu dziecka 83
II/6 Rysunek jako wskaźnik stanu emocjonalnego dziecka 84
II/7 Jakość kontaktów społecznych podczas karmienia dziecka 85
CZĘŚĆ III. Scenariusze zabaw terapeutycznych i postępowania w sytuacjach trudnych 87
PAKIET III: Bliżej natury (łagodzenie bodźców przeciążających) 89
III/1 Las, ogród 89
III/2 Rośliny 90
III/3 Zwierzęta 91
PAKIET IV: Interwencje terapeutyczne 93
IV/1 Regresja terapeutyczna 93
IV/2 Przedmiot pośredniczący w roli łącznika społecznego („mediator”, „ambasador”) 94
IV/3 Zestrojenie działań z użyciem przedmiotu pośredniczącego 95
PAKIET V: Myśląca dłoń 97
V/1 Szansa nowego początku 97
V/2 Dotykanie przedmiotów 98
V/3 Ręczne sterowanie dłonią dziecka 99
V/4 Zestrojenie dotknięcia i słowa 100
V/5 Ręka i mowa 101
PAKIET VI: Kontakt wzrokowy jako skuteczne działanie 103
VI/1 Odzwierciedlanie 104
VI/2 Ucieczki i współwędrowanie 105
VI/3 Echo działań ponawianych (kwitowanie) 106
VI/4 Spojrzenie z bezpiecznego gniazda 107
VI/5 Twarz dorosłego – dotknięta nie budzi lęku 109
VI/6 Spojrzenie zwycięzcy 110
VI/7 Samorzutne spojrzenie ku bodźcowi oczekiwanemu 110
VI/8 Zniewolenie i radość samodzielnego wyzwolenia 111
PAKIET VII: Traktowanie dziecka 113
VII/1 Jakość mowy kierowanej do dziecka 113
VII/2 Modyfikacja systemu oczekiwań 115
PAKIET VIII: Karty autorstwa użytkownika kartoteki 116
VIII/1 116
CZĘŚĆ IV. Opracowania kazuistyczne – karty diagnostyczno-terapeutyczne w praktyce 117
Łukasz (Felicyta Krawczyk) 119
Michał (Jolanta Gęsiarz) 136
Dominik (Anna Furtek) 148
Kamil (Ilona Kwiatkowska) 161
Jaś (Elżbieta Wzorek) 171
ANEKS. Autyzm jako proces. Przeciwdziałanie eskalacji zaburzeń (Hanna Olechnowicz) 195
Literatura cytowana 201