Bezstronność sędziego w sprawach karnych w świetle zarzutu wadliwości jego powołania

Bezstronność sędziego w sprawach karnych w świetle zarzutu wadliwości jego powołania

Bezstronność sędziowska jest jedną z najważniejszych zasad kształtujących prawo do rzetelnego procesu – a co za tym idzie – nieodłącznym elementem demokratycznego państwa prawnego. Bez wątpienia szczególna procedura powoływania sędziów stanowi nieodłączny gwarant ich bezstronności.

Publikacja stanowi omówienie problematyki postępowania w sprawie wyłączenia sędziego wadliwie powołanego ze szczególnym uwzględnieniem aspektów jego bezstronności.

Pozycja uwzględnia aktualny stan prawny oraz wzbogacona jest o orzecznictwo TSUE, SN, ETPC oraz sądów powszechnych, co pozwoli Czytelnikowi lepiej zrozumieć tematykę.

W Monografii omówiono następujące zagadnienia:
powinności w czasie kryzysu uznawalności orzeczeń sądów (m.in.: kryzys uznawalności, wehikuł sprawiedliwości tranzycyjnej oraz powinności);
zarys modelowego ujęcia bezstronności sędziego w aspekcie instytucjonalnym;
domniemanie braku bezstronności sędziego sądu powszechnego rozpoznającego sprawę karną ze względu na wadliwość procedury nominowania na urząd sędziego lub objęcia wyższego stanowiska służbowego (m.in.: prawo strony do sądu jako organu niezależnego i bezstronnego, ustrojowe i procesowe gwarancje prawa do sądu bezstronnego i niezależnego, bezstronność i niezależność sądu w wybranych aktach prawa międzynarodowego, pojęcie niezależnego i bezstronnego sądu ustanowionego ustawą w wybranym orzecznictwie TSUE i ETPCz);
weryfikacja standardu niezależności i bezstronności sądu według uchwały połączonych Izb Sądu Najwyższego z 23.1.2020 r.;
strukturalne uzależnienie obecnej Krajowej Rady Sądownictwa od władzy politycznej i wynikająca z tego wadliwość procedury powołań na urząd sędziego a wymóg niezależności i bezstronności sądu oraz instytucja wyłączenia iudex suspectus w postępowaniu karnym – art. 41 KPK (m.in.: prawo do sądu a procedura powierzania votum sędziowskiego, strukturalne uzależnienie obecnej KRS od władzy politycznej jako przyczyna wadliwości postępowań w sprawie powołania na urząd sędziego z udziałem tego organu, prawo jednostki do niezależnego i niezawisłego sądu a udział w orzekaniu osoby powołanej na urząd sędziego w postępowaniach z udziałem obecnej KRS; udział w składzie sądu osoby powołanej na stanowisko sędziego w postępowaniu z udziałem obecnej KRS a instytucja wyłączenia iudex suspectus);
instytucjonalne aspekty bezstronności sędziego – o proceduralnych podstawach i sposobach rozpoznawania wniosków dotyczących wyłączenia sędziego z uwagi na brak instytucjonalnych gwarancji bezstronności [m.in.: znaczenie wadliwej procedury powołania na urząd sędziego w świetle aktualnego orzecznictwa, dwuaspektowa natura bezstronności, instytucja wyłączenia sędziego (iudex inhabilis i iudex suspectus) jako podstawa prewencyjnej kontroli zdatności sędziego do spełnienia minimalnego standardu bezstronności w danej sprawie, znaczenie i status wyroków TK w zakresie normatywnych podstaw weryfikacji zdatności sędziego do spełnienia wymogu bezstronności, brak instytucjonalnych gwarancji bezstronności jako podstawa wniosku o wyłączenie sędziego w trybie art. 41 § 1 KPK z uwagi na domniemanie braku bezstronności, normatywne znaczenie regulacji zawartej w art. 26 § 2 i 3 SNU];
przesłanki wyłączenia wadliwie powołanego sędziego a bezstronność i niezawisłość sędziowska;
postępowanie w przedmiocie wyłączenia sędziego sądu powszechnego orzekającego w sprawach karnych z uwagi na wadliwość powołania na urząd sędziego (m.in.: podstawy wyłączenia sędziego, organ orzekający o wyłączeniu sędziego, termin do złożenia wniosku o wyłączenie sędziego, tryb wyłączenia sędziego, postępowanie w przedmiocie wyłączenia sędziego);
nemo iudex in causa sua a realizacja prawa do rozpoznania sprawy przez bezstronnego sędziego (m.in.: źródła i istota bezstronności sędziowskiej, wyłączenie sędziego orzekającego we własnej sprawie, zakres zastosowania przesłanki nemo iudex, bezstronność sędziego w ujęciu konstytucyjnym oraz konwencyjnym, a także w orzecznictwie SN, istota gwarancji nemo iudex, zakaz orzekania w sprawie „identycznej" jak sprawa sędziego);
tryb uprzedniej weryfikacji w procesie karnym wątpliwości dotyczących niezawisłości sędziowskiej wynikających z wadliwości powołania sędziego;
problematyka odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziego z tytułu orzekania w przedmiocie wyłączenia sędziego powołanego z udziałem KRS.

Monografia adresowana w szczególności do sędziów, prokuratorów, adwokatów, radców prawnych, aplikantów. Przydatna okaże się również każdemu, dla kogo kwestie związane ze stanem praworządności w Polsce, funkcjonowaniem niezależnych sądów i orzekaniem przez bezstronnych sędziów są ważne.

Jest też wyrazem szacunku dla sędziów polskich wychowanych na idei niezależnych sądów i niezawisłych sędziów, gotowych bronić bezstronności orzekania jako fundamentu państwa prawa i wymiaru sprawiedliwości.