Psychologia roztargnienia

Psychologia roztargnienia

Roztargnienie i nieuważność ujmowano na początku XX wieku jako przeciwieństwo uważnego postępowania. Pod koniec lat 20 XX w. uwaga i wola stały się peryferyjnym przedmiotem zainteresowania psychologów i pedagogów. Termin roztargnienie coraz rzadziej pojawiał się w publikacjach naukowych i słownikach psychologicznych, natomiast coraz częściej był stosowany w wyjaśnianiu przyczyn wypadków i katastrof.

Obecnie obserwuje się ponowne zainteresowanie psychologów problematyką uważnego postępowania.
W książce przyjęto, że roztargnienie jest syndromem spójnego zbioru objawów, których obecność stwarza poczucie dyskomfortu, zakłóca relacje społeczne i obniża poziom osiągnięć. Nieuważność jest ceną jaką niektórzy płacą za nadmierne skupianie uwagi na własnych myślach i przeżyciach, a inni za nadmierną podatność na działanie bodźców zakłócających.

Głównym celem książki był zamiar pokazania problematyki roztargnienia, sposobów jej diagnozowania oraz ilościowego ujmowania jej wielkości, prezentacja wyników badań oraz możliwych do zastosowania procedur terapeutycznych. Za istotę podjętego problemu przyjęto nie tylko następstwa błędów popełnionych wskutek roztargnienia, ale bezradność wobec ich przyczyn.


Książka składa się z dziesięciu rozdziałów. W pierwszym przedstawiono pojęcie roztargnienia, jego symptomy oraz przyczyny. W drugim skoncentrowano się na procedurach diagnostycznych. W rozdziale trzecim zawarto dokumentację z opracowania narzędzia do pomiaru wielkości roztargnienia. W następnych pięciu rozdziałach pokazano wyniki badań z zastosowaniem tego narzędzia. Przedstawiono między innymi powiązanie roztargnienia z płcią, wiekiem, cechami osobowości i temperamentu, a także z uwagą, pamięcią i cechami inteligencji i kreatywności oraz wypadkowymi skutkami popełnianych błędów. W przedostatnim, dziewiątym, rozdziale zawarto praktyczne procedury redukujące negatywne skutki roztargnienia. Ostatni rozdział jest podsumowaniem całości i przedstawieniem najważniejszych wniosków.


Nowe związki między roztargnieniem a cechami osobowości, inteligencją, i wieloma innymi zmiennymi są wynikiem badań, w których wykorzystano autorski Kwestionariusz. Wszystkie przedstawiane zależności między zmiennymi są udokumentowane statystycznie, natomiast sposobom dokumentowania nadano formę dyskretną, nie zniechęcającą czytelnika do lektury danych liczbowych. W zrealizowanych badaniach stwierdzono, że roztargnienie jest zaburzeniem zachowania utrudniającym wykorzystanie posiadanego potencjału uzdolnień. Większość cech dodatnio skorelowanych z roztargnieniem pozostaje w ujemnej zależności z transgresją, kreatywnością i przedsiębiorczością. Nie stwierdzono sygnalizowanej w literaturze dodatniej istotnej korelacji inteligencji z roztargnieniem. Zaobserwowano, że roztargnienie wspólnie z lękiem hamują motywację do działań autokreacyjnych. Dla potrzeb terapeutycznych opracowano program redukcji skutków roztargnienia. Zakłada on usprawnienie kondycji psychicznej, wzrost umiejętności organizacyjnych i wykonawczych oraz stosowanie specjalnych procedur realizacji i autoraportowania przebiegu czynności zarówno rutynowych jak i podejmowanych po raz pierwszy.